Του Νίκου Γουρλά
Συνέχεια της αριστερής παράδοσης των έργων του Στρατή Τσίρκα, του Δημήτρη Χατζή κ.ά., χαρακτηρίστηκε από τους Θωμά Κοροβίνη και Γιώργο Τσιάκαλο, στις ομιλίες τους κατά τη παρουσίασή του στην πρόσφατη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, το νέο βιβλίο του Γιώργου Αλεξάτου, «Σωτήρης Πέτρουλας. Μυθιστορηματική βιογραφία» (εκδόσεις Άπαρσις).
Γραμμένο με τη μορφή λογοτεχνικής αφήγησης και εμπλουτισμένο με πλήθος ιστορικών στοιχείων για την εποχή στην οποία αναφέρεται, το βιβλίο του Αλεξάτου αποτελεί την πρώτη βιογραφία του αγωνιστή του νεολαιίστικου και του κομμουνιστικού κινήματος, που φέτος, στις 21 Ιουλίου, συμπληρώνονται εξήντα χρόνια απ’ τη δολοφονία του.
Στο βιβλίο παρακολουθούμε τη διαδρομή της σύντομης ζωής του Σωτήρη Πέτρουλα, από τα πρώτα παιδικά του χρόνια, όταν από τη Μάνη, όπου γεννήθηκε, βρέθηκε στην Αθήνα, ακολουθώντας τη διωκόμενη, λόγω συμμετοχής στο ΕΑΜ, οικογένειά του, μέχρι την ανάδειξή του σε στέλεχος της νεολαίας της Αριστεράς και τον θάνατό του.
Μέσα από τη διαδρομή αυτή, που περιλαμβάνει τη ζωή του στην εργατική-λαϊκή συνοικία του Κολωνού, την ένταξή του στην παιδική εργασία, ήδη από τα δέκα του χρόνια, τη φοίτησή του σε νυχτερινό σχολείο, τις σπουδές στην ΑΣΟΕΕ, ενώ συνέχιζε να εργάζεται, δίνεται η δυνατότητα στον συγγραφέα να μιλήσει για την κατάσταση στην οποία ζούσε ο φτωχός εργαζόμενος κόσμος της εποχής. Και ιδιαίτερα για τις συνθήκες ζωής, την καθημερινότητα και τις πολιτιστικές ανησυχίες της τότε νεολαίας και κυρίως της εργαζόμενης.
Ταυτόχρονα, μέσα απ’ το βιβλίο παρακολουθούμε τις πολιτικές εξελίξεις, τη μετεμφυλιακή κυριαρχία της ρεβανσιστικής Δεξιάς, τους μεγάλους δημοκρατικούς και ταξικούς-κοινωνικούς αγώνες της περιόδου 1962-63, την άνοδο στην κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου και την ανατροπή της με το βασιλικό πραξικόπημα του Ιουλίου 1965.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το βιβλίο και μέσα απ’ τις αναφορές του στην Αριστερά εκείνων των χρόνων. Στον περίφημο δυισμό της ταυτόχρονης έκφρασής της από το παράνομο ΚΚΕ και τη νόμιμη -αν και υπό διαρκείς διώξεις- ΕΔΑ, στην αναμφισβήτητη κυριαρχία της στις εργατικές-λαϊκές συνοικίες, στο «σταυρικό», κατά τον χαρακτηρισμό του Ηλία Ηλιού, πρόβλημα που αντιμετώπιζε σχεδόν πάντα, πριν από τις εκλογές: το ότι ο αριστερός κόσμος βρισκόταν αντιμέτωπος με το δίλημμα να ενισχύσει το κόμμα του ή να στηρίξει το Κέντρο για να μη βγει κυβέρνηση της Δεξιάς.
Μέλος της Νεολαίας ΕΔΑ από τα δεκαεφτά του χρόνια, το 1959, ο Σωτήρης Πέτρουλας θα βρεθεί πολύ σύντομα στη δίνη των πρώτων αντιπαραθέσεων που θα αποτελέσουν πρώιμες μορφές της κρίσης και πολυδιάσπασης που θ’ ακολουθήσει λίγα χρόνια αργότερα.
Έτσι, θα παρακολουθεί από κοντά τις όποιες διεργασίες συντελούνταν μέσα και έξω από την ΕΔΑ και το 1962 θα ενταχθεί στη «φράξια». Την κρυφή από την καθοδήγηση συγκρότηση αριστερής τάσης στις γραμμές της Ν. ΕΔΑ, η οποία, χωρίς να ταυτίζεται με τις «φιλοκινεζικές» τάσεις της «Αναγέννησης» και των Φίλων Νέων Χωρών, του Νίκου Ψυρούκη, θα τοποθετηθεί κι αυτή κατά της σοβιετικής πολιτικής της «ειρηνικής συνύπαρξης» και της στρατηγικής του ΚΚΕ για «ειρηνικό δρόμο για τον σοσιαλισμό».
Πρόκειται για τη συσπείρωση που αμέσως μετά τη δολοφονία θα αποχωρήσει από τους Λαμπράκηδες, συγκροτώντας την Πανσπουδαστική Δημοκρατική Κίνηση (ΠΑΝΔΗΚ) «Σωτήρης Πέτρουλας».
Οι αντιπαραθέσεις μεταξύ καθοδήγησης και «φράξιας» θα μεταφερθούν και στη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη. Το Κεντρικό Συμβούλιο της οποίας καθαίρεσε τον Πέτρουλα από το Γραφείο Σπουδάζουσας, τον απέκλεισε από το Συνέδριο του Μαρτίου 1965 και του επέβαλε την ποινή της «βαριάς μομφής».
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά στα γεγονότα του Μαΐου-Ιουλίου 1965, που κατέληξαν στο βασιλικό πραξικόπημα και στην εξέγερση των Ιουλιανών. Μέχρι τις 21 Ιουλίου, τη μέρα που ο Πέτρουλας δολοφονήθηκε, σε μια από τις μαχητικές νεολαιίστικες διαδηλώσεις. Όπως ενδιαφέρον παρουσιάζει και το κεφάλαιο με τίτλο «Μάρτυρες ήρωες οδηγούνε», για την κηδεία του νεαρού αγωνιστή, που αποτέλεσε σημαντικό γεγονός της ιστορίας του λαϊκού μας κινήματος.
Αξίζει να σημειώσουμε και την παράθεση, στο τέλος του βιβλίου, των γραμμάτων που έστελνε ο Πέτρουλας στον φίλο του Γιώργο Χατζόπουλο (αγωνιστή του φοιτητικού κινήματος και μετέπειτα ιδρυτή των εκδόσεων «Κάλβος»), που υπηρετούσε στον στρατό. Μέσα απ’ αυτά εξέφραζε τους ιδεολογικούς προσανατολισμούς και τις ανησυχίες του.
Το βιβλίο του Γιώργου Αλεξάτου, που διαβάζεται «απνευστί», όπως είπε η καθηγήτρια Μαρία Καβάλα στην παρουσίαση στη Θεσσαλονίκη, μας είναι πολλαπλά χρήσιμο. Ακριβώς γιατί, εκτός των άλλων, αποτελεί έναν οδηγό περιήγησης στην εποχή στην οποία αναφέρεται, σε σχέση πάντα με τις εξελίξεις στην τότε Αριστερά.
*Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα @kommon.gr τις 24 Μαΐου 2025