Πέθανε σαν σήμερα, στις 9 Σεπτεμβρίου 1976, έχοντας καθοδηγήσει τη δεύτερη -μετά την Οκτωβριανή- μεγάλη Επανάσταση του 20ού αιώνα. Ο Μάο Τσε-τούνγκ υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές μορφές που ανέδειξε το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, ενώ η συνεισφορά του στην ανανέωση και την ανάπτυξη της μαρξιστικής θεωρίας υπήρξε καταλυτική.
Γιος μικρογαιοκτήμονα, γεννημένος στις 26 Δεκεμβρίου 1893, θα σπουδάσει δάσκαλος και θα συμμετάσχει το 1921 στην ίδρυση του Κ.Κ. Κίνας. Μετά την αποτυχία των εργατικών εξεγέρσεων στα μεγάλα αστικά κέντρα, στα 1926-27, θα προσανατολιστεί στην ανάπτυξη επαναστατικού κινήματος στην ύπαιθρο, όπου ζούσε η τεράστια πλειονότητα του κινεζικού λαού, και θα προσαρμόσει στις συνθήκες της κινεζικής πραγματικότητας τις θεωρητικές κατακτήσεις του λενινισμού και την εμπειρία της Οκτωβριανής Επανάστασης σχετικά με την εργατοαγροτική συμμαχία και την ηγεμονία της εργατικής τάξης στο πλαίσιό της.
Η Μεγάλη Πορεία των χρόνων 1934-35, κατά την οποία ο επαναστατικός στρατός θα διασωθεί μετακινούμενος σε περιοχές όπου είχε δυνατότητα ανάπτυξης, θα αναδείξει τον Μάο αναμφισβήτητο ηγέτη του κόμματος, ενώ η συμμαχία με τις δυνάμεις της αντίδρασης, του Τάνγκ Κάι-σεκ, για την αντιμετώπιση των ιαπώνων κατακτητών, θα αποτελέσει το ερέθισμα για εμβάθυνση στη μελέτη και περαιτέρω ανάπτυξη της μαρξιστικής θεωρίας των αντιθέσεων. Ο Μάο συνειδητοποιεί και βασίζει την πολιτική του στη διάκριση της βασικής αντίθεσης (εργασίας – κεφαλαίου) από την κύρια αντίθεση της εκάστοτε συγκυρίας (τότε, η αντίθεση κινέζικου λαού και ιαπωνικού ιμπεριαλισμού), αλλά και στην αναγνώριση της σημασίας των «δευτερευουσών» αντιθέσεων κ.λπ.
Παρά την αντίθετη άποψη των Σοβιετικών, αμέσως μετά την αποχώρηση των ιαπώνων κατακτητών το 1945, ο επαναστατικός πόλεμος θα συνεχιστεί και πάλι κατά του αστικού καθεστώτος και το 1949 η Κίνα θα ανακηρυχθεί Λαϊκή Δημοκρατία, ενώ η εξουσία του Τσανγκ Κάι-σεκ θα περιοριστεί στο νησί της Φορμόζας (Ταιβάν).
Αντιμέτωπος με τα προβλήματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, ο Μάο θα αντιληφθεί τις ανεπάρκειες και τους κινδύνους του σοβιετικού μοντέλου, ο γραφειοκρατικός και συγκεντρωτικός χαρακτήρας του οποίου θα αποτελέσει αντικείμενο κριτικής στο περίφημο έργο του «Πάνω στα προβλήματα οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ του Ι.Β. Στάλιν», με το οποίο θα ανοίξει μέτωπο κατά του οικονομισμού. Κατά τον Μάο, δεν είναι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων που θα μετασχηματίσει τις παραγωγικές σχέσεις, όπως διατείνεται, ήδη από τον καιρό της Β΄ Διεθνούς, ο παραδοσιακός μαρξισμός. Αντίθετα, είναι ο μετασχηματισμός των παραγωγικών σχέσεων σε σοσιαλιστική και κομμουνιστική κατεύθυνση που θα επιτρέψει την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, προσαρμοσμένων στους όρους αυτού του μετασχηματισμού.
Η αποτυχία του «Μεγάλου Άλματος προς τα εμπρός», που επιχειρήθηκε με στόχο την επιτάχυνση της βιομηχανικής ανάπτυξης της Κίνας, στα τέλη της δεκαετίας του ’50, θα ενισχύσει την πεποίθηση αυτή, ενώ ισχυρή θα εμφανιστεί και η εσωκομματική αντιπολίτευση, η οποία, με κύριους εκπροσώπους τον Λιου Σιάο-σι και τον Τενγκ Χσιάο-πινγκ, προκρίνει τον συγκεντρωτισμό και την «αποτελεσματικότητα» της γραφειοκρατικής διαχείρισης με στόχο την ταχύρρυθμη ανάπτυξη.
Τον ίδιο καιρό επέρχεται και η ρήξη των σχέσεων με το ΚΚΣΕ, καθώς το κινεζικό Κ.Κ. απορρίπτει τόσο την πολιτική της «ειρηνικής συνύπαρξης»,. που προωθούν οι Σοβιετικοί στις σχέσεις με την ιμπεριαλιστική Δύση, όσο και τη στρατηγική του «ειρηνικού δρόμου για τον σοσιαλισμό», την οποία υιοθετούν μια σειρά Κ.Κ. δυτικών χωρών.
Η όξυνση των αντιθέσεων μέσα στο Κ.Κ. Κίνας και στην κινεζική κοινωνία οδηγεί το 1966 στην έκρηξη της Μεγάλης Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης (ΜΠΠΕ), επικεφαλής της οποίας τίθεται ο ίδιος ο Μάο. Πρόκειται για ένα τεράστιας έκτασης και ιστορικής σημασίας εγχείρημα, που επιδιώκει να αντιμετωπίσει «την αστική τάξη που βρίσκεται μέσα στο κομμουνιστικό κόμμα και το προλεταριακό κράτος», θέτοντας ένα καίριο ζήτημα:
Όσο υπάρχει και αναπαράγεται η διάκριση διανοητικής και χειρωνακτικής εργασίας, η εξουσία θα βρίσκεται στα χέρια των ειδικών της διαχείρισης, που διαμορφώνουν συνείδηση ιδιαίτερου κοινωνικού στρώματος και τελικά συγκροτούνται σε νέα αστική τάξη.
Σε μια περίοδο διεθνούς επαναστατικής έκρηξης και ανάπτυξης κινημάτων αμφισβήτησης σε Δύση και Ανατολή και κυρίως στις χώρες του λεγόμενου «Τρίτου Κόσμου», οι ιδέες που αναφέρονται με τον όρο «μαοϊσμός» δεν ενέπνευσαν μόνο το «μαρξιστικό-λενινιστικό ρεύμα» και μαρξιστές θεωρητικούς, όπως ο Αλτουσέρ, ο Πουλαντζάς, ο Μπετελέμ, ο Σαμίρ Αμίν, ο Σουίζι, η Ροσάντα, ο Μάγκρι κ.ά., αλλά και κινήματα που διεκδίκησαν ένοπλα την εξουσία, σε χώρες της Ασίας και της Αφρικής και αργότερα της Λατινικής Αμερικής.
Παρά τις ακρότητες και τον έκδηλο «παιδισμό» της, η ΜΠΠΕ αποτέλεσε μια από τις μεγάλες στιγμές στην ιστορία του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος, καθώς έθεσε έμπρακτα το ζήτημα των όρων της κομμουνιστικής προοπτικής. Η υποχώρηση και η τελική ήττα της, που ολοκληρώθηκε μετά τον θάνατο του Μάο, έδειξε τα όρια αυτής της μεγαλειώδους απόπειρας στις συνθήκες της τότε κινεζικής πραγματικότητας.
Εντούτοις, παραμένει πάντα επίκαιρο αυτό που επισήμανε ο Μαρξ, στο βιβλίο του «Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη»:
«… οι προλεταριακές επαναστάσεις, όπως οι επαναστάσεις του δέκατου ένατου αιώνα, κάνουν αδιάκοπη κριτική στον ίδιο τον εαυτό τους, διακόπτουν κάθε στιγμή την πορεία τους, γυρίζουν πάλι σε εκείνο που φαίνεται πως έχει πραγματοποιηθεί για να το ξαναρχίσουν από την αρχή, χλευάζουν με ωμή ακρίβεια τις ασυνέπειες, τις αδυναμίες και τις ελεεινότητες που παρουσιάζουν οι πρώτες δοκιμές τους, φαίνονται πως ξαπλώνουν κάτω τον αντίπαλό τους μόνο για να αντλήσει καινούργιες δυνάμεις από τη γη και να σηκωθεί μπροστά τους πιο γιγάντιος, οπισθοχωρούν ολοένα μπροστά στην απροσδιόριστη απεραντοσύνη των ίδιων των σκοπών τους, ώσπου να δημιουργηθούν οι όροι που κάνουν αδύνατο κάθε πισωγύρισμα και οι ίδιες οι περιστάσεις φωνάζουν: Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα».
