Ενόψει της επετείου της Απελευθέρωσης της Αθήνας από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, άρχισε και πάλι η συζήτηση σχετικά με το γιατί ως εθνική γιορτή έχουμε την επέτειο της έναρξης του πολέμου για την Ελλάδα (την 28η Οκτωβρίου 1940) και όχι τη λήξη του, με την Απελευθέρωση έστω της Αθήνας. Μάλιστα, πολύς αριστερός κόσμος έχει την εντύπωση πως η 28η Οκτωβρίου καθιερώθηκε μεταπολεμικά αντιπαραθετικά προς την Αριστερά και το κίνημα της αντιφασιστικής Εθνικής Αντίστασης.
Η αλήθεια είναι πως οι πρώτοι εορτασμοί της 28ης Οκτωβρίου έγιναν στα χρόνια της Κατοχής από το ΕΑΜ και συνήθως εξελίσσονταν σε συγκρούσεις με τις κατοχικές δυνάμεις, όπως φαίνεται και στη φωτογραφία, από τις 28 Οκτωβρίου 1941, όταν πρωτοστάτησαν οι φοιτητές της ΟΚΝΕ και συγκρούστηκαν με τους ιταλούς καραμπινιέρους. Τη μέρα εκείνη ακούστηκε για πρώτη φορά το σύνθημα "Λευτεριά στο λαό, θάνατος στο φασισμό!".
Ο μεγαλύτερος εορτασμός έγινε το 1944, λίγες μέρες μετά την Απελευθέρωση, με πρωτοβουλία και πάλι του ΕΑΜ και με κυρίαρχο το σύνθημα "Λαοκρατία".
Το μεταβαρκιζιανό καθεστώς καθιέρωσε την 28η Οκτωβρίου ως εθνική γιορτή όταν ήδη αυτή ήταν καθιερωμένη ως τέτοια από τον ίδιο τον λαό. Ακριβώς γιατί θύμιζε την πρώτη νίκη κατά του φασιστικού Άξονα σε παγκόσμιο επίπεδο, με την απόκρουση της ιταλικής επίθεσης και την καταδίωξη των εισβολέων έξω από τα ελληνικά σύνορα. Το καθεστώς δεν ήθελε να μονοπωλεί η Αριστερά το ΟΧΙ του '40.
Αυτός είναι και ο λόγος που δεν καθιερώθηκε η Απελευθέρωση, όπως σε άλλες χώρες, που ηττήθηκαν κατά τη φασιστική εισβολή, ενώ συνάμα το μεταβαρκιζιανό κράτος απαλλασσόταν και από την ανάγκη αναφοράς στο ΕΑΜ, επανέφερε τον Μεταξά και κυρίως τον βασιλιά στη διαστρεβλωμένη ιστορική μνήμη ως πρωθυπουργό και βασιλιά του ΟΧΙ κ.λπ.
Εντούτοις, κάτι τέτοιο θα συνέβαινε κι αν καθιερωνόταν η Μέρα της Απελευθέρωσης. Το πιο πιθανό να γιορταζόταν όχι στις 12 που έφυγαν οι Γερμανοί από την Αθήνα, αλλά στις 18 που ήρθε η κυβέρνηση Παπανδρέου. Και φυσικά η απελευθέρωση θα εμφανιζόταν πρωτίστως ως έργο της και έργο των Βρετανών κ.λπ. κ.λπ.
Το ΚΚΕ, τιμώντας την επέτειο του λαϊκού ΟΧΙ στον φασισμό, επέλεξε την 28η Οκτωβρίου 1946 για τη συγκρότηση του Γενικού Αρχηγείου των ανταρτών, που θα αποτελούσαν μετά από δύο μήνες τον Δημοκρατικό Στρατό της Ελλάδας.