Καθώς επανέρχεται σταθερά στις συζητήσεις, κυρίως των αριστερών, το ζήτημα των αγωνιστών που υποχρεώθηκαν σε δύσκολους καιρούς να υπογράψουν δηλώσεις αποκήρυξης των ιδεών τους, δημοσιεύουμε το σχετικό λήμμα από το «Ιστορικό λεξικό του ελληνικού εργατικού κινήματος» του Γιώργου Αλεξάτου.
Δηλωσίες. Όρος με τον οποίο χαρακτηρίζονταν οι κομμουνιστές, μέλη και οπαδοί του ΚΚΕ, αλλά και αγωνιστές άλλων αριστερών κομμάτων και οργανώσεων, που υπέγραφαν δήλωση αποκήρυξης των ιδεών τους.
Οι δηλώσεις αποκήρυξης των αριστερών και κομμουνιστικών ιδεών, και καταγγελίας του ΚΚΕ σαν ξενοκίνητου αντεθνικού κόμματος, άρχισαν να απαιτούνται από τους κρατούμενους κομμουνιστές μετά την ψήφιση του Ιδιώνυμου το 1929 και γενικεύτηκαν από τη δικτατορία Μεταξά. Στην υπογραφή τους υποχρεώθηκαν δεκάδες χιλιάδες αγωνιστές, προκειμένου να αποφύγουν βασανισμούς, φυλακίσεις και ποικίλους εκβιασμούς. Με τις δηλώσεις το καθεστώς αποσκοπούσε στον ηθικό και πολιτικό εκμηδενισμό των αγωνιστών, που εμφανίζονταν αφερέγγυοι και ασυνεπείς ως προς τις ιδέες τους.
Τόσο το ΚΚΕ όσο και οι άλλες αριστερές οργανώσεις αντιτάσσονταν στην υπογραφή δηλώσεων και τα μέλη τους που γίνονταν δ. διαγράφονταν και στιγματίζονταν. Επρόκειτο για μέτρο που θεωρούνταν από το σύνολο της Αριστεράς αναγκαίο, καθώς –έστω και μικρό- μέρος των δ. περνούσε στην υπηρεσία της Ασφάλειας, αλλά κυρίως γιατί η υπογραφή δηλώσεων είχε ως αποτέλεσμα τον κλονισμό της εμπιστοσύνης των εργαζομένων και του κόσμου της Αριστεράς στα μέλη και τα στελέχη του κόμματος και των άλλων οργανώσεων. Εντούτοις, υπήρχαν και περιπτώσεις που υπογραφόταν δήλωση με κομματική εντολή, για να μπορέσει κάποιος αγωνιστής να συνεχίσει την παράνομη δραστηριότητά του αποφυλακιζόμενος.
Οι πιο γνωστές περιπτώσεις δ. ήταν αυτές των στελεχών του ΚΚΕ που προσχώρησαν στην υπηρεσία του καθεστώτος, συγκροτώντας την ελεγχόμενη από την Ασφάλεια «Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ» (Μιχάλης Τυρίμος, Γιάννης Μιχαηλίδης, Μανόλης Μανωλέας κ.ά.), του Στέλιου Σκλάβαινα κ.ά. Εκτός ΚΚΕ, γνωστοί δ. ήταν ο αγροτιστής Κώστας Γαβριηλίδης, ο Παναγιώτης Καββαδάς, ηγετικό στέλεχος του αρχειομαρξισμού, ο οποίος πέρασε στην υπηρεσία του καθεστώτος, ο Μήτσος Σούλας, που ιδεολογικά παρέμεινε τροτσκιστής κ.ά.
Καθώς η μεγάλη πλειονότητα των δ. παρέμεινε πιστή στην αριστερή ιδεολογικο-πολιτική τοποθέτηση, δεκάδες χιλιάδες ήταν αυτοί που συμμετείχαν στο εαμικό κίνημα, ανάμεσά τους και ο Θανάσης Κλάρας, ο οποίος, ως Άρης Βελουχιώτης, αναδείχτηκε στη θέση του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ. Οι περισσότεροι απ” αυτούς επανεντάχθηκαν στο ΚΚΕ, αλλά το 1945 διαγράφηκαν και πάλι, σε μια προσπάθεια να τονιστεί ξανά η ανάγκη της αδιάλλακτης στάσης των αγωνιστών απέναντι στον ταξικό αντίπαλο. Παρόλ” αυτά, χιλιάδες δ. συνέχισαν τη δράση τους μέσα από τις γραμμές του ΔΣΕ.
Ο θεσμός των δηλώσεων επανήλθε στα χρόνια του Εμφυλίου και διατηρήθηκε σε όλη την μετεμφυλιακή περίοδο, μέχρι την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας το 1974. Η υπογραφή δήλωσης δεν αποτελούσε εμπόδιο για την ένταξη κάποιου αγωνιστή στην ΕΔΑ. Μετά τη δικτατορία, πρώτο το ΚΚΕ εσωτερικού άνοιξε τις γραμμές του για την ένταξη και αγωνιστών που είχαν υπογράψει παλιότερα δηλώσεις και ακολούθησε κατόπιν και το ΚΚΕ.
Δημο
σιεύτηκε στην ιστοσελίδα "Εκδοχή" τις 29 Δεκεμβρίου 2014