Συμπληρώθηκαν 73 χρόνια από τον θάνατο του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη και υπήρξε πλήθος αναφορών στη ζωή και το έργο του, ως κορυφαίας μορφής της Εθνικής Αντίστασης και ως μίας από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της νεοελληνικής ιστορίας.
Εντούτοις, ανάμεσα στα όσα γράφονται και λέγονται, επανεμφανίζονται με καταπληκτική συχνότητα και επιμονή, εκτιμήσεις που απορρέουν από την αποσιώπηση ή τη διαστρέβλωση της ιστορικής αλήθειας. Κοινή συνισταμένη αυτών των πρακτικών αποτελεί η επιδίωξη να εμφανιστεί ο ηγέτης του ΕΛΑΣ ως ο γνήσιος και ανιδιοτελής πατριώτης, που βρισκόταν σε σταθερή αντιπαράθεση με το «περιορισμένου πατριωτισμού» ΚΚΕ.
Πρόκειται για μια άποψη που αποτέλεσε για πρώτη φορά αντικείμενο συζήτησης αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση, όταν μεταφράστηκε το βιβλίο του Dominique Eudes, «Οι καπετάνιοι», με το οποίο επιχειρούνταν η επανανάγνωση της ιστορίας της εαμικής Εθνικής Αντίστασης ως καθοριζόμενης στο εσωτερικό της από την αντίθεση των αγωνιστών του ΕΛΑΣ και κυρίως της ηγεσίας τους, των καπετάνιων, με το ΚΚΕ.
Η άποψη αυτή προβλήθηκε ιδιαίτερα κατά την περίοδο της ανόδου του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, καθώς διευκόλυνε την εκ μέρους του οικειοποίηση της εαμικής παράδοσης και μάλιστα στην πιο γνήσια μορφή της. Αν το ιστορικό ΚΚΕ ήταν σε αντιπαράθεση με τους καπετάνιους, το ΠΑΣΟΚ πρόβαλε ως η ιστορική συνέχεια της πηγαίας λαϊκής έκφρασης που εκπροσωπούσαν οι πολέμαρχοι του ΕΛΑΣ.
Εντούτοις, η ευρύτατη διάδοση αυτής της άποψης έγινε με την έκδοση, το 2009, του βιβλίου του Διονύση Χαριτόπουλου, «Άρης. Ο αρχηγός των ατάκτων», με το οποίο η άποψη αυτή συστηματοποιείται και προβάλλεται με κάποια συνοχή.
Η αντιπαράθεση μ’ αυτή την άποψη είναι αναγκαία, καθώς πρόκειται για διαστρέβλωση της ιστορίας του κινήματος της Εθνικής Αντίστασης, που θίγει τους ίδιους τους πρωταγωνιστές της, εμφανίζοντάς τους σαν κάτι άλλο απ’ αυτό που πραγματικά υπήρξαν.
Θα προσπαθήσω να αντικρούσω κάποια από τα πιο σημαντικά στοιχεία αυτής της απόπειρας διαστρέβλωσης:
1. Δεν ισχύει ότι το ΚΚΕ δεν ήταν προσανατολισμένο στον ένοπλο αγώνα κατά των κατακτητών.
Ο προσανατολισμός αυτός υπήρχε ήδη από τον πρώτο καιρό της Κατοχής και μάλιστα πριν από την εισβολή των Γερμανών στην ΕΣΣΔ. Σε συμμετοχή στην επικείμενη Μάχη της Κρήτης καλούσε ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης, μέλος του Π.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ, σε άρθρο του στα «Κρητικά Νέα» στις 16 Μαΐου 1941, ενώ η προοπτική της ένοπλης αντίστασης αναφέρεται σαφώς στην απόφαση της πρώτης συνεδρίασης της Νέας Κ.Ε. του ΚΚΕ, στα τέλη του ίδιου μήνα.
Η διεξαγωγή ένοπλης αντίστασης αποτελούσε, επίσης, βασική κατεύθυνση του ΕΑΜ, ήδη από την ίδρυσή του, τον Σεπτέμβριο 1941, και αναφέρεται σαφέστατα στη Διακήρυξή του.
2. Δεν είναι αλήθεια ότι η πρώτη ανταρτοομάδα ήταν αυτή που συγκρότησε στη Ρούμελη τον Μάιο 1942 ο Άρης.
Οι πρώτες ανταρτοομάδες συγκροτήθηκαν το καλοκαίρι του 1941 στην κεντρική και ανατολική Μακεδονία, με απόφαση του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ. Πρόκειται για τις ομάδες “Αθανάσιος Διάκος” και “Οδυσσέας Ανδρούτσος”, που διαλύθηκαν μετά την εξέγερση και τη σφαγή της Δράμας, τον Σεπτέμβριο 1941, και όσα από τα μέλη τους επέζησαν εντάχθηκαν αργότερα στον ΕΛΑΣ.
3. Ο Άρης δεν πήρε την απόφαση να βγει στο βουνό σε αντίθεση με τη “γραμμή” του κόμματος.
Ο Θανάσης Κλάρας στάλθηκε στη Ρούμελη για να διερευνήσει τις δυνατότητες ανάπτυξης ένοπλου αγώνα, με απόφαση της ηγεσίας του ΚΚΕ. Η θετική εισήγησή του, στη συνέχεια, συνέβαλε στην επίσπευση της ίδρυσης του ΕΛΑΣ, τον Φεβρουάριο 1942. Όταν τον Μάιο εμφανίστηκε στη Ρούμελη η πρώτη ανταρτοομάδα με επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη, συγκροτήθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα αντίστοιχες ανταρτοομάδες και στον Όλυμπο.
4. Ο Άρης δεν ήταν ένας πατριώτης που ήρθε σε αντίθεση με το διεθνιστικό ΚΚΕ.
Ο Άρης, πρώτα απ’ όλα και πάνω απ’ όλα, ήταν κομμουνιστής, μέλος του ΚΚΕ. Και ως κομμουνιστής, ήταν διεθνιστής και πατριώτης, όπως ήταν και το κόμμα του, διεθνιστικό και πατριωτικό.
Η μεγάλη ιστορική διαφωνία του Άρη με την ηγεσία του ΚΚΕ αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας ήταν μια διαφωνία κομμουνιστή με κομμουνιστές. Με τον πρώτο να έχει δίκιο και να πληρώνει με τη ζωή του την επιμονή του στην υπεράσπιση αυτού του δίκιου. Όπως με τη ζωή του πλήρωσε τα τεράστια πολιτικά λάθη και μεγάλο μέρος της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ.
*Δημοσιεύτηκε στην Ίσκρα στις 16 Ιουνίου 2018