«Το εθνικό ζήτημα στην εποχή μας» είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου του Πέτρου Παπακωνσταντίνου, με υπότιτλο «Η κρίση του ευρωατλαντισμού και η Ελλάδα», παρουσίαση του οποίου γίνεται αύριο, Δευτέρα 4 Ιουνίου, στις 7.30 μ.μ. στην ΕΣΗΕΑ, από τις εκδόσεις «Τόπος», με ομιλητές τους Αλέκο Αλαβάνο, Παναγιώτη Λαφαζάνη, Θανάση Σκαμνάκη και τον συγγραφέα, και συντονιστή τον Γιώργο Κιμπουρόπουλο.
Με την τόσο γνωστή σε όλους όσοι παρακολουθούν την αρθρογραφία του Πέτρου Παπακωνσταντίνου τεκμηρίωση του λόγου του, με πληθώρα στοιχείων, και την προσήλωσή του στην επιδίωξη συνυπολογισμού της πολλαπλότητας των ποικίλων αντιθέσεων και αντιφάσεων που διαμορφώνουν την εκάστοτε πραγματικότητα, στο βιβλίο επιχειρείται μια σε βάθος ανάλυση του εθνικού ζητήματος, σε αντιπαράθεση με τα ιδεολογήματα που επιστρατεύει η ρητορική της απολογητικής του σύγχρονου «μετα-παγκοσμιοποιητικού» ιμπεριαλισμού. Αυτά τα ιδεολογήματα που αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα στα χρόνια των κοσμοϊστορικών εξελίξεων της περιόδου 1989-91, όταν, η απόφανση του Φράνσις Φουκουγιάμα περί του «τέλους της ιστορίας», συνοδεύτηκε με ανάλογες «βεβαιότητες» περί του «τέλους των εθνικών κρατών»,σε μια προοπτική δι-εθνικών ολοκληρώσεων στο φόντο της «παγκοσμιοποίησης».
Στην πραγματικότητα, ακόμη και από τότε που διατυπώνονταν οι «βεβαιότητες» αυτές, όχι μόνο δεν υπήρξε η εξέλιξη την οποία προδιέγραφαν, αλλά το εθνικό ζήτημα επανήλθε και μάλιστα ιδιαίτερα απαιτητικό. Όπως τονίζει ο συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου, «το έθνος είναι ο μεγάλος επιζών από τις ιδεολογικές καταρρεύσεις της εποχής μας. Στην Ανατολή, η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν και η Κίνα του Σι Τζινπίνγκ αμφισβητούν την ηγεμονία της Αμερικής, επενδύοντας στον πατριωτισμό. Στη Δύση, η μεγάλη κρίση του 2008 άνοιξε ρήγματα στην παγκοσμιοποίηση, φέρνοντας τον Τραμπ στο Λευκό Οίκο και τη νίκη του Brexit στη Βρετανία.
»Η νέα γερμανική Αυτοκρατορία αναζωπυρώνει εθνικά αισθήματα σε ολόκληρη την Ευρώπη, ενώ αποσχιστικοί εθνικισμοί, τύπου Καταλονίας και Σκοτίας, απειλούν τη συνοχή ιστορικών κρατών. H αλλαγή σκηνικού στην εποχή της μετα-παγκοσμιοποίησης θέτει επί τάπητος το καινούργιο εθνικό ζήτημα: την κατάκτηση της εθνικής-λαϊκής κυριαρχίας σε ρήξη με τις σύγχρονες Αυτοκρατορίες του κεφαλαίου. Η Ελλάδα οδεύει προς διπλή εθνική κρίση. Η ευρωπαϊκή στρατηγική κατέληξε στα μνημονιακά αδιέξοδα, ενώ η αποσταθεροποίηση της Ανατολικής Μεσογείου προκαλεί επικίνδυνες εντάσεις στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας» (σ. 12-13).
Με το ενδιαφέρον στραμμένο προς την Ελλάδα και την προοπτική διεξόδου προς όφελος των κυριαρχούμενων λαϊκών τάξεων, ο Παπακωνσταντίνου επισημαίνει ότι «το υπ’ αριθμόν ένα πραγματικό εθνικό ζήτημα για όλους τους λαούς του πλανήτη στη σημερινή ιστορική φάση είναι η κατάκτηση της εθνικής-λαϊκής κυριαρχίας από το διεθνές κεφάλαιο και τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς –ΝΑΤΟ, ΕΕ, ΔΝΤ κ.ά.- που το υπηρετούν» (σ. 52).
Κάνοντας συχνές αναφορές στην παράδοση του διεθνούς και του ελληνικού εργατικού κινήματος, ο συγγραφέας υπενθυμίζει πως ο διεθνισμός δεν συνίσταται στην άρνηση του εθνικού ζητήματος, αλλά αντίθετα στην αναγνώρισή του ως υπαρκτής αντίθεσης και στην επίλυσή του στο πλαίσιο της διαδικασίας της κοινωνικής απελευθέρωσης. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει (σ. 148), «για όλες τις κοινωνικές τάξεις και τις πολιτικές δυνάμεις, η εξωτερική πολιτική είναι προέκταση της εσωτερικής. Δεν μπορείς να απαντήσεις στο ερώτημα των διεθνών σχέσεων και συμμαχιών, ανεξάρτητα από το όραμα που έχεις για την ίδια σου τη χώρα».
Εκφράζοντας τη διαφωνία του με έναν «δογματικό αντιεθνικισμό» (όπως τον χαρακτηρίζει, σ. 149), υποστηρίζει ότι «το να μεταφράζεται μια ιστορική αναγκαιότητα (όπως εκφράζεται από το σύνθημα “ο κύριος εχθρός βρίσκεται μέσα στην ίδια μας τη χώρα”, σημείωση δική μου, Γ.Α.) σε πολιτικό σύνθημα της στιγμής, ανεξάρτητα από τη συγκυρία, αποτελεί συνταγή πολιτικής αυτοκτονίας. Για τους Ρώσους και τους Γερμανούς φαντάρους του 1914, ή και για τους Έλληνες φαντάρους του 1922, που τους οδηγούσαν σαν πρόβατα επί σφαγήν για να εξυπηρετήσουν ιμπεριαλιστικές μοιρασιές του κόσμου, ασφαλώς το σύνθημα ήταν ολόσωστο. Αν, όμως, οι Γάλλοι εργάτες του 1871, έλεγαν, την ώρα που τα πρωσικά στρατεύματα έμπαιναν στο Παρίσι, ότι “ο κύριος εχθρός βρίσκεται στις Βερσαλλίες”, η Κομμούνα δεν θα είχε γίνει ποτέ. Κι αν ο Ζαχαριάδης έλεγε το 1940 ότι ο κύριος εχθρός είναι ο Μεταξάς, δεν θα είχε υπάρξει ποτέ το ΕΑΜ».
Με εκτενείς και εμπεριστατωμένες αναφορές στα ιδιαίτερα εθνικά ζητήματα που απασχολούν την Ελλάδα σ’ αυτή την κρίσιμη περίοδο της μνημονιακής κοινωνικής καταστροφής, ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου είναι σαφής ως προς την ανάγκη να αποφευχθεί η όποια πολεμική εμπλοκή που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια εθνική καταστροφή. Ως προς αυτή την επιδίωξη, καίριος παράγοντας είναι η παρέμβαση της Αριστεράς και του εργατικού και λαϊκού κινήματος. Που σε περίπτωση αναπόφευκτης εμπλοκής σε μια ενδεχόμενη πολεμική περιπέτεια, δεν μπορεί να μείνει αδιάφορος παρατηρητής μιας τέτοιας καταστροφής. Με σαφές το ότι η υπεράσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας –άρα και της ίδιας της λαϊκής κυριαρχίας- συνδέεται άμεσα με τη ρήξη με Ε.Ε. και ΝΑΤΟ, που ήδη περιορίζουν την εθνική και λαϊκή κυριαρχία.
Ίσκρα, 3/6/ 2018