Συμπληρώνονται αυτόν τον μήνα πενήντα χρόνια από την έκδοση του περιοδικού «Αναγέννηση», που σηματοδότησε την έναρξη μιας διαδικασίας συγκρότησης και στην Ελλάδα του ιδεολογικο-πολιτικού ρεύματος που αυτοπροσδιορίστηκε ως «μαρξιστικό – λενινιστικό». Με αφορμή αυτή την επέτειο παραθέτουμε το σχετικό λήμμα από το «Ιστορικό λεξικό του ελληνικού εργατικού κινήματος» του Γιώργου Αλεξάτου.
Μαρξιστικό-λενινιστικό κίνημα. Όρος στον οποίο αυτοαναγνωρίζονται κομμουνιστικά κόμματα, οργανώσεις και αγωνιστές που αναφέρονται στη ρήξη του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος μετά τη στροφή του 1956, υπερασπίζονται, κριτικά ή όχι, το έργο του Ιωσήφ Στάλιν και στο μεγαλύτερο μέρος τους αναφέρονται στο θεωρητικό έργο του Μάο Τσετούνγκ.
Σε διεθνές επίπεδο το μ-λ κ. συγκροτήθηκε μετά το 1963, με τη ρήξη των σχέσεων του Κ.Κ. Κίνας και του Κόμματος Εργασίας Αλβανίας με το ΚΚΣΕ. Βάση συγκρότησής του αποτέλεσε η εναντίωση στη στροφή που ακολούθησε η μεγάλη πλειοψηφία των Κ.Κ. μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ το 1956, κατά το οποίο ο νέος σοβιετικός ηγέτης Νικίτα Χρουστσόφ εξήγγειλε την “αποσταλινοποίηση”. Ακολούθησε η εξαγγελία της πολιτικής της ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ σοσιαλιστικών και καπιταλιστικών χωρών και η υιοθέτηση της στρατηγικής του ειρηνικού δρόμου για τον σοσιαλισμό, που συνάντησαν την αντίθεση όχι μόνο των Κ.Κ. της Κίνας και της Αλβανίας, αλλά και άλλων κομμάτων, κυρίως της Άπω Ανατολής (Ινδονησία, Φιλιππίνες, Καμπότζη κ.λπ.), καθώς και μεγαλύτερων ή μικρότερων τμημάτων σε όλα σχεδόν τα Κ.Κ.
Το νέο ρεύμα διακήρυξε την προσήλωσή του στις αρχές του μαρξισμού-λενινισμού, όπως διαμορφώθηκαν κατά τη σταλινική περίοδο του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, και την υπεράσπιση της ιστορικής επαναστατικής του παράδοσης, κατήγγειλε τον “χρουστοφικό ρεβιζιονισμό” και χαρακτήρισε “σοσιαλδημοκρατική” και “συμφιλιωτική με τον ιμπεριαλισμό” την πολιτική του ειρηνικού δρόμου και της ειρηνικής συνύπαρξης. Σύμφωνα με το μ-λ ρεύμα, μετά το 1956 συντελέστηκε παλινόρθωση του καπιταλισμού στην ΕΣΣΔ και τις άλλες “ρεβιζιονιστικές χώρες”, ενώ από το 1968 η ΕΣΣΔ άρχισε να χαρακτηρίζεται “σοσιαλιμπεριαλιστική υπερδύναμη”, εχθρική προς τα συμφέροντα και τους αγώνες των λαών.
Το μ-λ κ. κατόρθωσε να αναπτυχθεί σε μια σειρά χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου, καθοδηγώντας ένοπλα επαναστατικά κινήματα, όπως στην Καμπότζη (όπου πρόσκαιρα κατάκτησε την εξουσία), τις Φιλιππίνες, την Ινδία, τη Γουινέα Μπισάου κ.λπ. Στις χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού συγκροτήθηκαν μικρές μ-λ οργανώσεις και κόμματα, που όμως δεν μπόρεσαν να μαζικοποιηθούν.
Το κ. υποχώρησε μετά την ήττα της μαοϊκής Αριστεράς στην Κίνα, που ακολούθησε τον θάνατο του Μάο το 1976, και τη ρήξη των σχέσεων Κίνας-Αλβανίας το 1978. Την περίοδο αυτή διακρίθηκαν τρεις τάσεις, από τις οποίες η μια, συνεχίζοντας να αναφέρεται στο μεταμαοϊκό Κ.Κ. Κίνας, υιοθέτησε τη “θεωρία των τριών κόσμων”, σύμφωνα με την οποία η πάλη κατά του ιμπεριαλισμού (αμερικάνικου και σοβιετικού, από τους οποίους πιο επικίνδυνος θεωρούνταν ο δεύτερος, ως ανερχόμενος) απαιτεί τη συνεργασία των φτωχών χωρών του Τρίτου Κόσμου με τις ενδιάμεσες χώρες (ευρωπαϊκές κ.ά.). Η δεύτερη τάση απέρριπτε τη “θεωρία των τριών κόσμων», εκτιμούσε πως στη μεταμαοϊκή Κίνα συντελείται καπιταλιστική παλινόρθωση και επέμενε στην κατεύθυνση της πάλης ενάντια στις δυο υπερδυνάμεις, χωρίς να θεωρεί ως κύριο εχθρό την ΕΣΣΔ. Η τρίτη τάση, που συγκροτήθηκε μετά τη ρήξη Κίνας-Αλβανίας, εγκατέλειψε, όπως και το Κόμμα Εργασίας Αλβανίας, τις αναφορές στον Μάο, χαρακτηρίζοντάς τον ρεβιζιονιστή, και διαμορφώθηκε στη βάση της υπεράσπισης του σταλινισμού.
Έχοντας πολυδιασπαστεί και συρρικνωθεί από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, το μ- λ κ. μπόρεσε να αναπτύξει ιδιαίτερη δραστηριότητα σε κάποιες χώρες, όπως οι Φιλιππίνες και το Περού, όπου καθοδήγησε ένοπλα κινήματα. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 στο σύνολό του απομακρύνθηκε από την πολιτική του Κ.Κ. Κίνας, ενώ και το αλβανόφιλο τμήμα του δοκιμάστηκε μετά το 1991, όταν κατέρρευσε το αλβανικό καθεστώς στο οποίο αναφερόταν. Κατά τη δεκαετία του 1990 και στη συνέχεια, σημαντική δραστηριότητα αναπτύσσει το αντάρτικο κίνημα που καθοδηγείται από το Κ.Κ. Νεπάλ (Μαοϊκό), καθώς και αντίστοιχο κίνημα στη γειτονική Ινδία, ενώ σημαντικά παραμένουν μ-λ κόμματα και κινήματα και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ασίας και της Λατινικής Αμερικής.
H συγκρότηση του μ-λ κ. στην Ελλάδα. Στην ελληνική κομμουνιστική Αριστερά το μ-λ ρεύμα εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, στις γραμμές του ΚΚΕ και της ΕΔΑ. Το συγκρότησαν κομμουνιστές που διαφώνησαν με τη στροφή που εγκαινίασε στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ το 1956, η οποία στο ελληνικό κίνημα δρομολογήθηκε με την 6η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ τον ίδιο χρόνο.
H κατά παράβαση των καταστατικών αρχών του ΚΚΕ σύγκληση της Ολομέλειας, με επέμβαση του σοβιετικού και άλλων ανατολικοευρωπαϊκών Κ.Κ., η καθαίρεση και διαγραφή κατόπιν της ηγετικής ομάδας του κόμματος (Νίκος Ζαχαριάδης κ.ά.) και στη συνέχεια η διάλυση των παράνομων οργανώσεων στην Ελλάδα, η υιοθέτηση της στρατηγικής του ειρηνικού δρόμου, ο προσανατολισμός σε συνεργασία με την Ένωση Κέντρου, που θεωρούνταν από το ΚΚΕ πολιτική έκφραση της “εθνικής αστικής τάξης”, και η πλήρης ευθυγράμμιση με τις θέσεις του ΚΚΣΕ στη διαμάχη του με το Κ.Κ. Κίνας και το Κόμμα Εργασίας Αλβανίας, συνάντησαν την αντίθεση χιλιάδων κομμουνιστών, τόσο στις χώρες όπου ζούσαν οι πολιτικοί πρόσφυγες όσο και στην Ελλάδα.
Οι πολιτικοί πρόσφυγες που διαφώνησαν με την 6η Ολομέλεια διαγράφηκαν μαζικά από το ΚΚΕ. Ένα σημαντικό τμήμα τους, με κύριους εκπροσώπους τους Γιώργο Ηλιάδη-Σοφιανό, Αχιλλέα Παπαϊωάννου κ.ά., ακολούθησε τη στάση του Ζαχαριάδη και αποφεύγοντας την ξεχωριστή οργανωτική συγκρότηση ασκούσε κριτική στη “δεξιόστροφη” πολιτική του κόμματος. Ένα άλλο τμήμα συγκρότησε το 1963 το ΚΚΕ (μ-λ), με επικεφαλής τον Πολύδωρο Δανιηλίδη.
Στην Ελλάδα η 6η Ολομέλεια και οι εξελίξεις που ακολούθησαν προκάλεσε αναταραχή, ιδιαίτερα μεταξύ των εξόριστων αγωνιστών του Αϊ-Στράτη. Έχοντας ιδρύσει ήδη από το 1963 τις “Ιστορικές Εκδόσεις”, ο πυρήνας των πρώην εξόριστων μαζί με νεότερους και άλλους κομμουνιστές, μέλη της ΕΔΑ που στη συνέχεια αποχώρησαν ή διαγράφηκαν, προχώρησε το 1964 στην έκδοση του περιοδικού “Αναγέννηση”, που αποτέλεσε πόλο συσπείρωσης των διαφωνούντων και συγκρότησης του μ-λ ρεύματος. Το 1963 είχε ιδρυθεί και η κίνηση Φίλοι των Νέων Χωρών, με επικεφαλής τον Νίκο Ψυρούκη, με αναφορές στην πολιτική του Κ.Κ. Κίνας, αλλά δεν εντάχθηκε στο μ-λ ρεύμα.
O κύκλος που συγκροτήθηκε γύρω από την “Αναγέννηση”, με βασικούς ηγέτες τους Γιάννη Χοντζέα και Ισαάκ Ιορδανίδη, ανέπτυξε δραστηριότητα κυρίως στις γραμμές της νεολαίας της Αριστεράς και δευτερευόντως στον χώρο των εργαζομένων. Το 1966 ιδρύθηκε η Προοδευτική Πανσπουδαστική Συνδικαλιστική Παράταξη (ΠΠΣΠ), που αποτέλεσε φυτώριο ανάδειξης πλειάδας στελεχών του ρεύματος, και το 1967 ιδρύθηκε η παράνομη Οργάνωση Μαρξιστών Λενινιστών Ελλάδας (ΟΜΛΕ) και η Συνεπής Πολιτική Αριστερή Κίνηση, για τη νόμιμη πολιτική έκφραση του ρεύματος και τη συμμετοχή στις εκλογές, και εκδόθηκε η εφημερίδα “Λαϊκός Δρόμος”.
Με την επιβολή της δικτατορίας πολλά στελέχη εξορίστηκαν, άλλα πέρασαν στην παρανομία, ενώ σημαντικός αριθμός διέφυγε στο εξωτερικό, κυρίως στην Ιταλία και τη Γαλλία, όπου ιδρύθηκε το Αγωνιστικό Μέτωπο Ελλήνων Εξωτερικού, που ανέπτυξε δραστηριότητα ιδιαίτερα μεταξύ των ελλήνων φοιτητών. Με την ΟΜΛΕ συνδέθηκε και το ΚΚΕ (μ-λ) των πολιτικών προσφύγων, που από το 1969 αυτοδιαλύθηκε και λειτουργούσε με τη μορφή Μαρξιστικών Λενινιστικών Οργανώσεων. Εντούτοις, μεγάλο μέρος των πολιτικών προσφύγων που είχαν απομακρυνθεί από το ΚΚΕ επανήλθε μετά τη διάσπαση του 1968.
Μέχρι την πτώση της δικτατορίας, εκτός από την ΟΜΛΕ, συγκροτήθηκαν μια σειρά οργανώσεις, είτε από στελέχη που προέρχονταν απ” την “Αναγέννηση” είτε από νεότερους αγωνιστές. Σημαντικότερη απ” αυτές ήταν το Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κίνημα Ελλάδας (ΕΚΚΕ), που ιδρύθηκε στη Δυτική Γερμανία το 1970. Ενώ η ΟΜΛΕ κρατούσε αποστάσεις από την πολιτική του Ζαχαριάδη, ιδιαίτερα της περιόδου 1945-56, και επανέφερε τη στρατηγική της αστικοδημοκρατικής επανάστασης του 1934, το ΕΚΚΕ τάχθηκε υπέρ της λαϊκοδημοκρατικής επανάστασης με σοσιαλιστικό προσανατολισμό, όπως την είχε επεξεργαστεί το ΚΚΕ από το 1949. Από το 1972 απέκτησε σημαντικές προσβάσεις στην Ελλάδα, με την Αντιφασιστική Αντιιμπεριαλιστική Σπουδαστική Παράταξη Ελλάδας (ΑΑΣΠΕ), που έδρασε στις γραμμές του αναπτυσσόμενου φοιτητικού κινήματος.
Άλλες μικρότερες οργανώσεις με ζαχαριαδικό προσανατολισμό ήταν η Οργάνωση Ελλήνων Μαρξιστών Λενινιστών (ΟΕΜΛ), που ιδρύθηκε το 1969, η Μαρξιστική Λενινιστική Κίνηση Ελλάδας (MΛKE), το 1970, και η Μ-Λ Οργάνωση Λαϊκή Εξουσία, το 1972. Το 1973 ιδρύθηκε και το Εργατικό Επαναστατικό Αντιιμπεριαλιστικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ), με απόψεις ανάλογες με αυτές της ΟΜΛΕ. Σημαντική ήταν η παρέμβαση του μ-λ ρεύματος στο φοιτητικό κίνημα και η συμβολή του στην εξέγερση του Νοέμβρη 1973.
Με την πτώση της δικτατορίας και τη νομιμοποίηση του κομμουνιστικού κινήματος, οι οργανώσεις του μ-λ ρεύματος, στις οποίες προστέθηκαν η Κίνηση Ελλήνων Μαρξιστών Λενινιστών (ΚΕΜΛ) και η Συνεπής Αριστερή Κίνηση Ελλάδας (ΣΑΚΕ), ενώ η ΟΕΜΛ μετονομάστηκε σε ΚΚΕ (Μαρξιστών-Λενινιστών), προσπάθησαν να αποκτήσουν προσβάσεις στο αναπτυσσόμενο μαζικό εργατικό κίνημα, με περιορισμένα αποτελέσματα, κυρίως από την ΟΜΛΕ που συγκρότησε την Προοδευτική Εργατική Συνδικαλιστική Παράταξη (ΠΕΣΠ). Κύριος χώρος ανάπτυξης του ρεύματος παρέμεινε ο φοιτητικός, όπου δρούσαν η ΠΠΣΠ και η ΑΑΣΠΕ, καθώς και μικρότερες παρατάξεις, όπως η Συνεπής Αριστερή Κίνηση της ΚΕΜΛ και η Ένωση Πάλης Αριστερών Σπουδαστών του ΕΕΑΜ. Αντίστοιχες κινήσεις παρενέβαιναν και στο μαθητικό κίνημα.
Το μ-λ κ. αναδείχτηκε σε κύρια δύναμη της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, σε μια περίοδο που η Λαϊκή Κίνα συνέχιζε να αποτελεί πόλο έλξης ως κέντρο επαναστατικής πολιτικής, ενώ στην ελληνική Αριστερά ήταν ευνοϊκό το κλίμα για τις αντιφασιστικές και αντιιμπεριαλιστικές διακηρύξεις, εξαιτίας της πρόσφατης δικτατορίας. Εντούτοις, από το 1976 οι εξελίξεις στο διεθνές μ-λ κ. δεν άφησαν ανεπηρέαστο και το ελληνικό.
Η κρίση του μ-λ κ. Το 1976, στο Συνέδριο που οργάνωσε η ΟΜΛΕ για τον μετασχηματισμό της σε κόμμα, επήλθε διάσπαση, που αποτέλεσε και το προανάκρουσμα της συνολικότερης κρίσης του μ-λ κ. Οι δυο οργανώσεις που προήλθαν από τη διάσπαση, το ΚΚΕ (μ-λ) και το Μ-Λ ΚΚΕ, διαχωρίστηκαν ως προς την τοποθέτηση απέναντι στην κινεζική “θεωρία των τριών κόσμων”, και η διαφωνία σύντομα επεκτάθηκε και στην εκτίμηση για τον χαρακτήρα της μεταμαοϊκής Κίνας.
Το ΚΚΕ (μ-λ), που συσπείρωσε την πλειοψηφία των αγωνιστών της ΟΜΛΕ, απέρριψε τη μεταμαοϊκή κινεζική πολιτική, υποστηρίζοντας, ταυτόχρονα, ότι στην Ελλάδα ο αγώνας κατά των δυο υπερδυνάμεων πρέπει να είναι πρωτίστως αντιαμερικανικός. Με τις κινεζικές θέσεις συντάχθηκαν το Μ-Λ ΚΚΕ και το ΕΚΚΕ.
Στις εκλογές του 1977 συμμετείχε το ΕΚΚΕ, που πήρε το 0,23%, και το ΚΚΕ (μ-λ), ως Λαϊκή Δημοκρατική Ενότητα, που πήρε 0,17%. Το συνολικό 0,4% αποδείκνυε πως στην Ελλάδα υπήρχε μια σημαντική κοινωνική βάση απεύθυνσης, αν και η κυριαρχία στην κομμουνιστική Αριστερά του ΚΚΕ, με το 9,36%, ήταν πλέον αναμφισβήτητη.
Στα 1978-79, μετά και από τη ρήξη Κίνας-Αλβανίας, είχαν διαμορφωθεί τρεις τάσεις που αντιστοιχούσαν στις τάσεις του διεθνούς μ-λ κ. Η φιλοκινεζική τάση εκφραζόταν από το ΕΚΚΕ και το Μ-Λ ΚΚΕ, που δρομολόγησαν διαδικασίες ενοποίησης, στις οποίες αντιτάχθηκε η μειοψηφία του Μ-Λ ΚΚΕ που ίδρυσε το Μ-Λ ΚΚΕ (ανασυγκροτημένο). Το ΚΚΕ (μ-λ) και η Λαϊκή Εξουσία αποτέλεσαν την τάση που αντιτασσόταν στην κινεζική πολιτική, χωρίς να ταυτίζεται με τις αντιμαοϊκές θέσεις του Κόμματος Εργασίας Αλβανίας, τις οποίες αποδέχτηκε η ΣΑΚΕ. Ήδη είχαν διαλυθεί και τα δυο ΚΚΕ (Μ-Λ) που προήλθαν από τη διάσπαση της ομώνυμης οργάνωσης το 1975, καθώς και η ΚΕΜΛ και το ΕΕΑΜ, ενώ το 1979 διαλύθηκε και η ΜΛΚΕ. Καθώς οι διαδικασίες ενοποίησης ΕΚΚΕ-ΜΛΚΚΕ προωθούνταν, δυο απανωτές αποχωρήσεις μελών, το 1979 και το 1980, απομαζικοποίησαν το ΕΚΚΕ.
Στις εκλογές του 1981 το ΕΚΚΕ-ΜΛΚΚΕ πήραν 0,08%, ποσοστό κατά πολύ μικρότερο από το ποσοστό του ΕΚΚΕ στις εκλογές του 1977. Το ΚΚΕ (μ-λ) και η Λαϊκή Εξουσία, σε συνεργασία με τον Μαχητή, συγκρότησαν την Κίνηση για μια Επαναστατική Αριστερά, που πήρε 0,12%. Το 1982 ακολούθησε η κρίση και πολυδιάσπαση του ΚΚΕ (μ-λ), δυο τμήματα του οποίου διατήρησαν τον τίτλο του (διακρινόμενα από τις εφημερίδες που εξέδιδαν, την “Προλεταριακή Σημαία” και την “Αριστερή Πολιτική”), ενώ ένα άλλο συγκρότησε αργότερα την κίνηση Α/Συνέχεια. Το 1983 διαλύθηκε και η Λαϊκή Εξουσία.
Το 1982 η πλειοψηφία του ΕΚΚΕ ανασύστησε την οργάνωση, ενώ το ΕΚΚΕ-ΜΛΚΚΕ έπαψε να λειτουργεί το 1984, μετά την απόσπαση ομάδας που ίδρυσε τον επόμενο χρόνο την Οργάνωση για την Ανασυγκρότηση του ΚΚΕ (ΟΑΚΚΕ). Το Μ-Λ ΚΚΕ και το ΚΚΕ (μ-λ) που εξέδιδε την “Προλεταριακή Σημαία” (και το οποίο θα είναι το μόνο που θα διατηρήσει τον τίτλο) συνεργάστηκαν στις εκλογές του 1985, στο σχήμα της Κομμουνιστικής Αριστεράς, παίρνοντας 0,08%, ενώ το ΕΚΚΕ πήρε 0,11%.
Έχοντας απομαζικοποιηθεί, οι μ-λ οργανώσεις συμμετείχαν και στις εκλογικές αναμετρήσεις της περιόδου 1989-90, καταγράφοντας εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά. Κατά τη δεκαετία του 1990 το ΚΚΕ (μ-λ) και το ΕΚΚΕ συνεργάστηκαν με το NAP και άλλες οργανώσεις στο σχήμα της Μαχόμενης Αριστεράς, ενώ το Μ-Λ ΚΚΕ συνέχισε την αυτόνομη συμμετοχή του στις εκλογικές μάχες, όπως συνέχισε να κάνει και κατά την επόμενη δεκαετία, με εξαίρεση το 2000, όταν συνεργάστηκε με την Α/Συνέχεια.
Το 1996 η πρώην αλβανόφιλη ΣΑΚΕ μετονομάστηκε σε Ένωση για την Επαναστατική Ανατροπή, περισσότερο γνωστή από την εφημερίδα “Κόντρα” που εκδίδει, και μετατοπίστηκε σε θέσεις μιας ιδιότυπης αναφοράς στον σταλινισμό και στον κινηματικό αυθορμητισμό, ενώ στη σταλινική-ζαχαριαδική παράδοση συνεχίζει να αναφέρεται η Κίνηση για την Ανασύνταξη του ΚΚΕ 1918-1955, μετεξέλιξη της Κίνησης για Ενιαίο ΚΚΕ, που κι αυτή υπήρξε μετεξέλιξη της Οργάνωσης Κομμουνιστών Μαρξιστών Λενινιστών Ελλάδας που είχε ιδρυθεί το 1982.
Μετά την αποχώρηση του ΚΚΕ (μ-λ) από τη Μαχόμενη Αριστερά και τη διάλυσή της, κατεβαίνει κι αυτό αυτόνομα στις εκλογές, επιδιώκοντας, εντούτοις, τη συνεργασία της Άκρας Αριστεράς. Στις εκλογές του 2012 συνεργάστηκε με το Μ-Λ ΚΚΕ και το 2013 συγκρότησαν από κοινού τη Λαϊκή Αντίσταση – Αριστερή Αντιιμπεριαλιστική Συνεργασία (ΛΑΑΑΣ). Το ΕΚΚΕ, που αποτελεί ολιγομελή πολιτική οργάνωση, συνέχισε να συνεργάζεται με το NAP στο πλαίσιο του Μετώπου Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΜΕΡΑ) και από το 2009 έχει ενταχθεί στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Η Α/Συνέχεια το 2003 μετονομάστηκε σε Κομμουνιστική Οργάνωση Ελλάδας (ΚΟΕ), που προσανατολίστηκε στην ενότητα της Αριστεράς και εντάχθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ, ενώ το 2012 τμήμα των μελών της αποσπάστηκε και ίδρυσε την Πρωτοβουλία για την ανασυγκρότηση της κομμουνιστικής Αριστεράς.
Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η Οργάνωση για την Ανασυγκρότηση του ΚΚΕ (ΟΑΚΚΕ), που προέρχεται απ” την απόπειρα ενοποίησης των ΕΚΚΕ-ΜΛΚΚΕ και που ακόμη και μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ επιμένει στη θέση πως ο ρώσικος ιμπεριαλισμός αποτελεί τον κύριο κίνδυνο για τα συμφέροντα των λαών, παίρνοντας ανοιχτά φιλοαμερικανικές θέσεις, υποστηρίζοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση και στρεφόμενη και ενάντια σε μαζικά κινήματα που θεωρεί πως εξυπηρετούν συμφέροντα συνδεδεμένα με τη Ρωσία. Η ίδια εκτιμάει πως από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 δεν έχει νόημα η αναφορά στο μ-λ ρεύμα.