του Γιώργου Αλεξάτου
Ενώ ο μονόπλευρος εμφύλιος πόλεμος που είχε εξαπολυθεί κατά του κόσμου της Εθνικής Αντίστασης και της Αριστεράς αμέσως μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και η διενέργεια εκλογών και δημοψηφίσματος για την επάνοδο του βασιλιά, με εκτεταμένη βία και νοθεία, είχαν αποκλείσει κάθε ενδεχόμενο ομαλής δημοκρατικής διεξόδου, η γενίκευση του εμφυλίου, στα 1946-47, με το πέρασμα των καταδιωκόμενων από την άμυνα στην επίθεση διαμόρφωσε μια εντελώς νέα κατάσταση.
Για το ΚΚΕ, που εξέφραζε τη μεγάλη πλειονότητα του κόσμου της Αντίστασης και της Αριστεράς, η ένοπλη πάλη πρόβαλε, πλέον, ως μονόδρομος, καθώς ήταν χιλιάδες οι αγωνιστές που για να αποφύγουν τις διώξεις και τις δολοφονίες είχαν συγκροτήσει ομάδες καταδιωκόμενων στα βουνά ολόκληρης σχεδόν της χώρας. Επιπλέον, η άρνηση αναγνώρισης του καθεστώτος της Αθήνας υποχρέωνε στον σχηματισμό παράλληλης κυβέρνησης, που να εκφράζει τον αγωνιζόμενο κόσμο. Τον σχηματισμό της είχε προαναγγείλει με την περίφημη «δήλωση του Στρασβούργου» ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης -ηγετικό στέλεχος του κόμματος- τον Ιούνιο 1947, όταν βρέθηκε στη Γαλλία για να παρακολουθήσει τις εργασίες του Συνεδρίου του Γαλλικού Κ.Κ.
Ακολούθησε, τον Σεπτέμβριο, η απόφαση της Κ.Ε. του ΚΚΕ για την εφαρμογή του «Σχεδίου Λίμνες», που απέβλεπε στη μαζική στρατολόγηση ανταρτών με σκοπό τη συγκρότηση δημοκρατικού στρατού και στην κατάληψη κάποιας πόλης, στην περιοχή της δυτικής Μακεδονίας ή της Ηπείρου, που θα ανακηρυσσόταν έδρα της δημοκρατικής κυβέρνησης. Λίγο αργότερα, στις 28 Οκτωβρίου, συγκροτήθηκε, με επικεφαλής τον Μάρκο Βαφειάδη, το Γενικό Αρχηγείο των ανταρτών που αποτέλεσαν κατόπιν τον Δημοκρατικό Στρατό της Ελλάδας (ΔΣΕ).
Οι κινήσεις αυτές του ΚΚΕ γίνονταν σε μια περίοδο που η αντίδραση είχε πάρει τις δικές της αποφάσεις, με στόχο την πλήρη εξουδετέρωση του εργατικού και λαϊκού κινήματος της χώρας και την πολιτική -ακόμη και φυσική- εξόντωση των κομμουνιστών.
Ήταν δεκάδες χιλιάδες οι φυλακισμένοι και εξόριστοι αγωνιστές της Αντίστασης και της Αριστεράς, δεκάδες είχαν ήδη εκτελεστεί σε εφαρμογή του Γ΄ Ψηφίσματος του Ιουνίου 1946, είχε ανασταλεί κάθε νόμιμη δράση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ λόγω βίαιου κλεισίματος των γραφείων τους και απαγόρευση του τύπου τους, οι εκλεγμένες διοικήσεις των μαζικών φορέων, από τα πρωτοβάθμια σωματεία μέχρι τη ΓΣΕΕ, αλλά και την ΠΑΣΕΓΕΣ και τον ΣΕΓΑΣ κ.λπ., είχαν καθαιρεθεί και αντικατασταθεί από εγκάθετους του καθεστώτος, ακόμη και κατοχικούς συνεργάτες των κατακτητών, ενώ στη διεξαγωγή του εμφυλίου πολέμου από την Αθήνα είχαν έρθει ως αρωγός και καθοδηγητής οι ΗΠΑ, με το διαβόητο «Δόγμα Τρούμαν» του Μαρτίου 1947.
Στις 23 Δεκεμβρίου 1947 σχηματίστηκε στον Γράμμο η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, μία μέρα πριν την εξαπόλυση της επίθεσης του ΔΣΕ κατά της Κόνιτσας, στο πλαίσιο της εφαρμογής του «Σχεδίου Λίμνες».
Πρωθυπουργός και υπουργός Στρατιωτικών ορίστηκε ο Μάρκος Βαφειάδης, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εσωτερικών ο Γιάννης Ιωαννίδης, υπουργός Εξωτερικών ο Πέτρος Ρούσος, υπουργός Δικαιοσύνης ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης, υπουργός Οικονομικών ο Βασίλης Μπαρτζιώτας, υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Επισιτισμού ο Λεωνίδας Στρίγκος, υπουργός Υγιεινής, Πρόνοιας και Παιδείας ο Πέτρος Κόκκαλης και υπουργός Γεωργίας ο Δημήτρης Βλαντάς.
Σύμφωνα με την ιδρυτική της πράξη η ΠΔΚ πρόβαλλε ως σκοπούς της:
«1. Να συνεχίσει και να εντείνει με όλα τα μέσα και με όλες τις δυνάμεις του λαού τον αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας από το ζυγό των ξένων ιμπεριαλιστών και των οργάνων τους, για την αποκατάσταση της εθνικής ανεξαρτησίας, για την επικράτηση και τη νίκη της Δημοκρατίας στην Ελλάδα και για την κατοχύρωση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών του ελληνικού λαού.
2. Να κυβερνήσει τη χώρα πάνω σε λαϊκές και δημοκρατικές βάσεις παίρνοντας όλα τα μέτρα για την ανάπτυξη των λαϊκοδημοκρατικών θεσμών και μεταρρυθμίσεων όπως των λαϊκών συμβουλίων, της λαϊκής δικαιοσύνης, της αγροτικής μεταρρύθμισης, της λαϊκής παιδείας κ.λπ. και για την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών του λαού στις ελεύθερες και στις απελευθερωμένες περιοχές.
3. Να επιδιώξει την πραγματοποίηση και επέκταση της συμφιλίωσης και ενότητας του λαού πάνω στη βάση της εξασφάλισης της εθνικής ανεξαρτησίας και του σεβασμού των δημοκρατικών του δικαιωμάτων και ελευθεριών.
4. Να εκπροσωπεί τη δημοκρατική Ελλάδα στο εξωτερικό και να αποκαταστήσει φιλικές σχέσεις με όλους τους δημοκρατικούς λαούς και τις κυβερνήσεις τους».
Καθώς απέτυχε η επιχείρηση κατάληψης της Κόνιτσας, η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση συνέχισε να εδρεύει στον Γράμμο, ενώ η εξουσία της ήταν περιορισμένη κυρίως στις γύρω ορεινές περιοχές. Η αδυναμία κατάληψης πόλης για την εγκατάσταση της κυβέρνησης αποτελούσε το πιο σημαντικό, αν και τυπικό, εμπόδιο στην αναγνώρισή της από τις φιλικές χώρες του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, που θα μπορούσε να έχει ως συνέπεια τη νομότυπη ποικιλόμορφη ενίσχυση του ένοπλου αγώνα.
Ως απάντηση στον σχηματισμό της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, η κυβέρνηση της Αθήνας ψήφισε τον Α.Ν. 509, με τον οποίο το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και οι οργανώσεις που συνδέονταν μαζί τους τέθηκαν εκτός νόμου.
- Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα "Εκδοχή" στις 23 Δεκεμβρίου 2014