Μόλις είχε αρχίσει η πρωινή πρωτομαγιάτικη εκδήλωση στο Πεδίο του Άρεως, όταν το πλήθος που ’χε πλημμυρίσει τον χώρο και τη λεωφόρο Αλεξάνδρας πάγωσε, ακούγοντας από τα μεγάφωνα την είδηση του θανάτου του Αλέξανδρου Παναγούλη. Για να ξεσπάσει, αμέσως μετά, σε εκδηλώσεις οργής για τον χαμό της κορυφαίας μορφής του αντιδικτατορικού αγώνα.
Με πολύ πρόσφατη την εμπειρία της εφτάχρονης δικτατορίας, αλλά και με ένα φορτίο πολιτικών δολοφονιών που σημάδεψαν την ιστορία του τόπου επί δεκαετίες, θα ’ταν εντελώς απίθανο να πιστέψει κάποιος ότι ο θάνατος του επίδοξου τυραννοκτόνου οφειλόταν σε τυχαίο τροχαίο ατύχημα, όπως έσπευσε από την πρώτη στιγμή να υποστηρίξει η κυβέρνηση Καραμανλή.
«Τα ίδια έλεγαν και τότε με τον Λαμπράκη», σχολίαζε οργισμένος ο κόσμος. Πόσο μάλλον που τις τελευταίες μέρες ο Αλέξανδρος Παναγούλης, βουλευτής του Κέντρου, της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης, είχε προκαλέσει πολιτικό σάλο με τις δηλώσεις του πως θα κατέθετε στη Βουλή στοιχεία για το εθνικό έγκλημα στην Κύπρο, το καλοκαίρι του 1974. Για το οποίο, όπως άφηνε να νοηθεί, εκτός από τους χουντικούς άμεση γνώση και ευθύνη είχαν και κεντρικά πρόσωπα της κοινοβουλευτικής Δεξιάς. Με τον κόσμο και πάλι να σχολιάζει, «για τον Αβέρωφ τα λέει», αναφερόμενος στον «γεφυροποιό» μεταξύ χούντας και Καραμανλή, Ευάγγελο Αβέρωφ, που καθόλου «τυχαία» είχε αναλάβει υπουργός Εθνικής Άμυνας στην κυβέρνηση του «Εθνάρχη».
Την ίδια εκείνη μέρα, λίγες ώρες αργότερα, θα γίνει γνωστός και ο θάνατος του 17χρονου Σιδέρη Ισιδωρόπουλου, που κολλούσε αφίσες για την Εργατική Πρωτομαγιά.
Μέλος της μαθητικής παράταξης της εξωκοινοβουλευτικής Κομμουνιστικής Οργάνωσης «Μαχητής», ο Ισιδωρόπουλος καταδιώχθηκε από αστυνομικούς και στην προσπάθειά του να διαφύγει, τραυματίστηκε θανάσιμα από διερχόμενο αυτοκίνητο, στην οδό Πειραιώς, κοντά στην Ομόνοια.
Οι αφίσες που κολλούσε ο 17χρονος μαθητής ήταν παράνομες και καλούσαν στην απαγορευμένη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στην πλατεία Δημαρχείου, γνωστή τότε ως πλατεία Κοτζιά.
Με τη ΓΣΕΕ και το Εργατικό Κέντρο Αθήνας να ελέγχονται πλήρως από φιλοκυβερνητικούς συνδικαλιστές, η συνδικαλιστική αντιπολίτευση (αποτελούμενη από τις παρατάξεις ΠΑΣΚΕ, του ΠΑΣΟΚ, ΕΣΑΚ-Σ, του ΚΚΕ, και ΑΕΜ, του ΚΚΕ εσωτερικού) είχε εξαγγείλει συγκέντρωση για την Κοτζιά. Εκεί όπου είχε γίνει και το 1975 ο πρώτος μεταδικτατορικός εορτασμός της Πρωτομαγιάς.
Εντούτοις, αυτή τη φορά η συγκέντρωση απαγορεύτηκε. Σε μια περίοδο ραγδαίας ανάπτυξης των εργατικών αγώνων, στους οποίους πρωτοστατούσαν οι εργάτες της βιομηχανίας, η κυβέρνηση Καραμανλή θωράκιζε την άμυνα του κεφαλαίου, με ένταση της καταστολής. Στην κατεύθυνση αυτή προετοίμαζε και τον νομοθετικό περιορισμό των συνδικαλιστικών ελευθεριών και κυρίως του δικαιώματος στην απεργία, με το νομοσχέδιο του τότε υπουργού Εργασίας, Κωνσταντίνου Λάσκαρη, που ψηφίστηκε στη συνέχεια ως νόμος 330.
Η απαγόρευση της συγκέντρωσης στην Κοτζιά, που απέβλεπε στην απομάκρυνση του πλήθους από το κέντρο της πόλης, καταδικάστηκε από τη συνδικαλιστική αντιπολίτευση, η οποία, όμως, πειθάρχησε, ορίζοντας ως τόπο συγκέντρωσης το Πεδίο του Άρεως.
Εντούτοις, υπήρξε και τμήμα του κινήματος που δεν πειθάρχησε. Επρόκειτο για τις πολιτικές και συνδικαλιστικές συλλογικότητες της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, που ανακοίνωσαν ότι θα πραγματοποιήσουν την απαγορευμένη συγκέντρωση.
Τελικά, η συγκέντρωση αυτή δεν θα γίνει. Ήταν αναρίθμητοι οι αστυνομικοί που είχαν αποκλείσει την περιοχή, με τα πιο κρίσιμα σημεία να ’χουν καταληφθεί από τα ΜΑΤ. Δεν θα λείψουν οι αψιμαχίες και οι συγκρούσεις, και τελικά οι συγκεντρωμένοι αποσύρθηκαν πραγματοποιώντας πορείες, υπό ασφυκτική αστυνομική συνοδεία και άγρια τρομοκρατία.
«Έπεσε για την Κοτζιά την Πρωτομαγιά», θα είναι το σύνθημα που θα κυριαρχεί στην πορεία που έγινε δυο μέρες μετά, για τη δολοφονία του Σιδέρη Ισιδωρόπουλου. Τη μεγαλύτερη, ίσως, πορεία που πραγματοποίησε ο χώρος της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς σε όλη τη μεταπολιτευτική περίοδο.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι εκείνη την Πρωτομαγιά, του 1976, συναντήθηκαν, με τρόπο τραγικό, ο αγώνας για τη δημοκρατία με τον αγώνα του κόσμου της εργασίας για ζωή και αξιοπρέπεια. Και εκφράστηκαν στο πρόσωπο των δύο αγωνιστών: Του βετεράνου του αντιδικτατορικού αγώνα Αλέξανδρου Παναγούλη και του 17χρονου Σιδέρη Ισιδωρόπουλου.
*Δημοσιεύτηκε στο αφιέρωμα του docville που κυκλοφόρησε με την εφημερίδα Documento την Πρωτομαγιά του 2022