Λογοτεχνία και Ουτοπία
Σ’ αυτούς που δεν νιώθουν ευτυχείς που χάσαμε…
Γιώργος Ν. Αλεξάτος: Πλατεία Μπελογιάννη
Αθήνα 2010, ΚΨΜ, σ. 693
Στο χώρο της εναλλακτικής Ιστορίας εντάσσεται το νέο βιβλίο του Γιώργου Αλεξάτου που αναμετράται με ένα ερώτημα, πολύ σύνηθες στον κόσμο της Αριστεράς και όχι μόνο: Τι θα μπορούσε να συμβεί αν η αναμέτρηση της πολιτικής και κοινωνικής αντιπαράθεσης στην Ελλάδα, κατά τη δεκαετία του 1940, ήταν διαφορετική;
Ο συγγραφέας παίρνει θέση, αντικρούοντας την άποψη πως ενδεχόμενη νίκη της Αριστεράς θα είχε ως μοιραία συνέπεια την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος τυπικά «γραφειοκρατικού», που δεν θα αποτελούσε παρά απλή αντιγραφή των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» που γνώρισε η μεταπολεμική Ανατολική Ευρώπη. Αφιερώνοντας το μυθιστόρημά του «σ’ αυτούς που δεν νιώθουν ευτυχείς που χάσαμε», επιχειρεί να αντικρούσει τη διπλή ύβρη που διαπράττουν όσοι «αισθάνονται» το αντίθετο.
Στηριζόμενος σε μια υπαρκτή, τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του ’48, δυνατότητα, φαντάζεται μια Ελλάδα διχοτομημένη, με το βόρειο και βορειοδυτικό τμήμα της να εντάσσεται στη Λαϊκή Δημοκρατία, στην οποία γεννιέται και μεγαλώνει η πρώτη ηρωίδα του βιβλίου, η Λαοκρατία. Μέσα από τις αναμνήσεις της, παρακολουθούμε τη μετατόπιση του καθεστώτος σε μια υποδειγματική περίπτωση συνδυασμού ανεξαρτησίας από ξένα κέντρα, δημοκρατικής συμμετοχής του λαού και σοσιαλιστικής οικοδόμησης που θέτει ζητήματα κατάργησης ακόμα και της διάκρισης μεταξύ διανοητικής και χειρωνακτικής εργασίας. Κι όλα αυτά όχι ως αυθαίρετες θεωρητικές κατασκευές, αλλά μέσα από τομές σε κρίσιμες στιγμές για το ελληνικό και διεθνές κομμουνιστικό κίνημα. Στιγμές όπως ήταν η λεγόμενη «αποσταλινοποίηση» του ’56 που, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Αλεξάτου, συντελείται προς τ’ αριστερά, η σοβιετο-κινεζική διένεξη, που φέρνει τη λαϊκοδημοκρατική Ελλάδα κοντά στις κινεζικές θέσεις, χωρίς όμως να ταυτίζεται και με τη συνολική κινεζική πολιτική. Επίσης, το 1968, όταν εξαπολύεται το «Κίνημα Επιτάχυνσης προς το σοσιαλισμό», ενσωματώνοντας τα ριζοσπαστικά μηνύματα του Μάη και της Πολιτιστικής Επανάστασης.
Η διχοτόμηση επιτρέπει την αναφορά στην πραγματικότητα που έζησε η Ελλάδα μετά την ήττα στον Eμφύλιο που την παρακολουθούμε με την αφήγηση του δεύτερου ήρωα, του Άρη. Μόνο που εδώ το «Βασίλειον της Ελλάδος» περιορίζεται στο νότιο τμήμα της χώρας.
Η αμερικανοκρατία, η ακρωτηριασμένη κοινοβουλευτική δημοκρατία, η αστυνομοκρατία, οι εκτελέσεις και δολοφονίες, η επιβολή τελικά της στρατιωτικής δικτατορίας, κάθε άλλο παρά δικαιώνουν όσους νιώθουν «ευτυχείς» για την ήττα.
Σε συνδυασμό με την καθημερινότητα του λαϊκού κόσμου, την ανέχεια, την ανεργία, τη μαζική εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση.
Η επανενωμένη Ελλάδα, αφού αντιμετώπισε τον κίνδυνο παλινόρθωσης που εκπροσωπούσαν οι «εκσυγχρονιστικές» τάσεις στα 1986-91, αποτελεί πρότυπο σοσιαλισμού του 21ου αιώνα που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όλων όσοι οραματίζονται έναν καλύτερο κόσμο.
Με γραφή ζωντανή, πυκνή και με αναμφισβήτητες λογοτεχνικές αρετές, η Πλατεία Μπελογιάννη έρχεται να προστεθεί στην αριστερή πολιτική λογοτεχνία, εμπνέοντας αισιοδοξία για το δυνατό της Ουτοπίας.