Παρουσίαση του βιβλίου μου "Η παράξενη υπόσχεση" στο περιοδικό "Εκτός Γραμμής"

Η «γενιά του Πολυτεχνείου» είναι ασαφής όρος, γενίκευση, που περιλαμβάνει όλα τα καλά και τα δεινά της πρόσφατης ιστορίας της χώρας – ειδικά όταν αναφέρεται σε συμφραζόμενα που αφορούν την Αριστερά. Η γενιά του Πολυτεχνείου «μάς κυβερνά», «είναι λαμόγια», «εκμεταλλεύτηκε το αριστερό παρελθόν της», «ήταν αγωνιστές που έριξαν τη χούντα», «έφεραν τη χώρα στο χείλος της καταστροφής». Οι γενικεύσεις, όμως, τείνουν να υποκρύπτουν ψεύδη.
Εξάλλου, όλες οι γενικεύσεις είναι πάντα λάθος... Οι νέοι και νέες της δεκαετίας του ’70, που στρατεύτηκαν στο όραμα μιας άλλης κοινωνίας, ήταν και αυτοί πραγματικοί άνθρωποι, με ταξική προέλευση, με όνειρα, ανάγκες, που ένα μόνο κοινό συνδέει τους περισσότερους: κάπου μέχρι τη δεκαετία του ’80 έχασαν το δρόμο τους.

Γιατί χάσαμε; Γιατί η μαχητική, με κομμουνιστική αναφορά Αριστερά, που αναδύθηκε από τους αγώνες του Πολυτεχνείου δεν τήρησε την υπόσχεσή της; Γιατί η επανάσταση ηττήθηκε για μία ακόμα φορά (αν κάνουμε την τραβηγμένη υπόθεση ότι τότε έγινε ένα βήμα στην κατεύθυνση της επανάστασης);
Το νέο βιβλίο του Γιώργου Αλεξάτου, Η παράξενη υπόσχεση, είναι ένα μυθιστόρημα για τη γενιά του Πολυτεχνείου, ένα μυθιστόρημα «από τα μέσα». Ο τρόπος με τον οποίο περιγράφεται η πολιτική ιστορία της γενιάς είναι βασανιστικά απολαυστικός – θα λέγαμε «προβοκατόρικος». Οι ήρωες είναι μέλη μιας φανταστικής «οργάνωσης» που περιγράφεται με πολλές, πειστικές λεπτομέρειες και με πραγματικά περιστατικά από συνελεύσεις, πηγαδάκια, προσωπικά βιώματα. Ωστόσο, η οργάνωση αυτή δεν υπήρξε ποτέ: πρόκειται για έξυπνη συρραφή από ενίοτε πραγματικά στοιχεία πολλών οργανώσεων της εποχής. Το βιβλίο είναι είδος εναλλακτικής ιστοριογραφίας, περιγράφει κάτι που θα μπορούσε να είχε συμβεί (ο Αλεξάτος το έχει ξανακάνει με εντελώς διαφορετικό τρόπο και με πολύ ευρύτερο σκοπό στο προηγούμενο μυθιστόρημά του, Πλατεία Μπελογιάννη). Πολύς κόσμος θα νομίσει σε κάποιο σημείο ότι αναγνώρισε την οργάνωσή του, για να σκεφτεί λίγες σελίδες πιο κάτω «μπα, αδύνατον, δεν το είχαμε κάνει εμείς αυτό» – αν και θα μπορούσαν να το είχαν κάνει, βιαζόμαστε να συμπληρώσουμε.
Αλλά η ουσία του βιβλίου δεν είναι το διασκεδαστικό παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι που παίζει ο συγγραφέας με τον αναγνώστη (αν ήταν έτσι, ελάχιστοι θα ήταν οι πιθανοί του αναγνώστες...). Η ουσία βρίσκεται στις ερωτήσεις της δεύτερης παραγράφου, στην αυτοκριτική που οφείλει η γενιά αυτή κάποτε να κάνει έμπρακτα, βρίσκοντας τι πήγε λάθος. Στην αδυναμία της να συνδεθεί βαθιά με το εργατικό κίνημα, στο διανοουμενισμό της, στην πολυδιάσπασή της – ενίοτε με τους χειρότερους, μη πολιτικούς αλλά προσωπικούς, όρους–, στην ανικανότητά της εν τέλει να υπερασπιστεί και να κατοχυρώσει την ηρωική ιστορία της, τις ίδιες τις νίκες της.
Ίσως από αυτά να φαίνεται πως είναι ένα βιβλίο για ηττημένους νοσταλγούς. Δεν είναι. Η λύση για τον συγγραφέα δεν είναι ούτε το λιβάνισμα ούτε η καταδίκη του παρελθόντος. Οι εξεγέρσεις του μέλλοντος θα κάνουν αναμφισβήτητα τα δικά τους λάθη, θα έχουν τα δικά τους πισωγυρίσματα. Αλλά κυρίως –όπως δείχνει το τελευταίο κεφάλαιο, το μόνο που δεν είναι γραμμένο σε εσωτερικό μονόλογο– έρχονται όταν ακριβώς δεν τις περιμένεις πια. Και είναι αυτές οι συγκλονιστικές στιγμές που το μέλλον γίνεται παρόν.

Δημήτρης Λένης