«Υπάρχει η εργατική τάξη με το ρόλο της κινητήριας δύναμης;»



Αυτό το ερώτημα αποτέλεσε το έναυσμα για τη συγγραφή του βιβλίου «Ιστορικό Λεξικό του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος» από τον Γιώργο Αλεξάτο. Ο ίδιος προσπαθεί να απαντήσει σ’ αυτήν την ανησυχία του ως αριστερός, για ακόμα μία φορά, μέσα από την ανανεωμένη έκδοση του βιβλίου, με περισσότερα λήμματα, που κατά τη γνώμη του συνέβαλλαν στη διαμόρφωση της ελληνικής πραγματικότητας μέσα από την πάλη των τάξεων. Η παρουσίαση του βιβλίου έγινε την περασμένη Παρασκευή στο Στέκι Μεταναστών, όπου ο Νίκος Γιαννόπουλος (Δίκτυο για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα), η Όλγα Καρυώτη (πολιτική επιστήμων) και ο Θοδωρής Δρίτσας (βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ) επισήμαναν την εργαλειακή χρησιμότητα του βιβλίου αλλά και την αδικαίωτη πολιτική έκφραση του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα, άμεσα συνυφασμένο με την πορεία της Αριστεράς.
Παραθέτουμε απόσπασμα από την τοποθέτηση του Νίκου Γιαννόπουλου: «Χωρίς διάθεση κολακείας ή γενικής ευγένειας προς τον συγγραφέα, το θεωρώ ένα εξαιρετικά πλήρες, ευχάριστο, με την ολοκληρωμένη έννοια και πολύ χρήσιμο βιβλίο. Θα ήθελα να διαβάσω ένα απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου που αποτελεί κατά τη γνώμη μου τον ιδεολογικό αλλά και μεθοδολογικό πυρήνα αυτού του βιβλίου. «Αυτή η σταθερή αναγνώριση της πάλης των τάξεων ως κινητήριας δύναμης της Ιστορίας συνεπάγεται και την επιμονή στη θέση ότι η ταξική πάλη δεν αποτελεί παρεπόμενο ή συνέπεια της συγκρότησης κοινωνικών τάξεων σαν αποτέλεσμα αντικειμενικών εξελίξεων στο οικονομικό επίπεδο της κοινωνικής δομής, αλλά ότι η πάλη των τάξεων και η συγκρότηση και διαμόρφωσή τους αποτελεί μια ενιαία και ταυτόχρονη διαδικασία. Ακριβώς γιατί δεν θα μπορούσε να νοηθεί η ύπαρξη κοινωνικών τάξεων άρα και οποιουδήποτε ταξικού κοινωνικού σχηματισμού έξω από την ταξική πάλη».
Νομίζω ότι είναι μια προσέγγιση με εξαιρετικό ενδιαφέρον γιατί ακριβώς είναι εκείνη η προσέγγιση που επιτρέπει να δεις πώς αλλάζει η ίδια η τάξη μέσα απ’ την ταξική πάλη, πώς αλλάζει η δομή του εργασιακού χώρου, πώς αλλάζουν τα μεροκάματα, πώς αλλάζει η συνείδηση και παράλληλα πώς μέσα από την αλλαγή της τάξης, μέσα από την ίδια την ταξική πάλη αλλάζουν και τα επίδικά της. Η ταξική πάλη δεν είναι η ίδια, αλλά είναι και η ίδια παράλληλα, σήμερα σε σχέση με την Μεταπολίτευση. Ο Γιώργος Αλεξάτος παρουσιάζει μια ιστορία, ένα λεξικό του εργατικού, του κομμουνιστικού και του ευρύτερου αριστερού κινήματος. Δεν είναι ένα λεξικό συνδικαλιστικό, δεν είναι ένα λεξικό πολιτικό. Είναι ακριβώς αυτό που προσπαθεί να εξηγήσει με τον πρόλογό του, είναι ένα λεξικό που προσπαθεί να βάλει αυτήν τη σχέση του κοινωνικού με το πολιτικό των ιδεών, των γεγονότων, των εννοιών, με τα ρεύματα και τα πρόσωπα.
Οι παλιότεροι στο κίνημα, στους οποίους συγκαταλέγομαι και εγώ, είχαμε την ευκαιρία πάρα πολλά πρόσωπα από αυτά που αναφέρονται ως λήμματα στο Λεξικό, είτε αυτά της πολιτικής πλειοψηφίας, του παραδοσιακού κομμουνιστικού κινήματος, είτε και μειοψηφιών, να τα γνωρίσουμε από κοντά. Ένα κίνημα που έχει πρόβλημα συνέχειας, που δυστυχώς έχει πράξει αλλά η συγκρότηση, η εκλογίκευση, η θεωρητικοποίηση καθυστερεί πάρα πολύ, χάνονται πράγματα, ξεχνιούνται. Ιδέες, πρόσωπα, γεγονότα... Είναι πάρα πολύ δύσκολο και για νέους ανθρώπους αλλά και για τους παλιότερους ακόμα και αν έχουν ερεθίσματα, ευαισθησίες, διάθεση και φιλομάθεια να μπορέσουν να προσεγγίσουν κατ’ αρχήν κάποια πράγματα. Αν με ρωτήσει εμένα σήμερα κάποιο νέο παιδί τι είναι ο τροτσκισμός νομίζω ότι μπορώ να του πω. Όμως έχει πολύ μεγάλη σημασία ότι σε αυτό το λεξικό και σαν έννοια ο τροτσκισμός αλλά και σαν ιστορία του κινήματος μέσα από τις οργανώσεις, από πρόσωπα, από διασπάσεις, από εφημερίδες ένας νέος άνθρωπος μπορεί να αποκτήσει μια εικόνα και από κει και πέρα αν ενδιαφέρεται να προχωρήσει τη μελέτη του. Νομίζω ότι είναι ένα βιβλίο που παρέχει σοβαρό ιδεολογικοπολιτικό υλικό και παράλληλα είναι και ένα σοβαρό εργαλείο.
Σε ένα σημείο του προλόγου λέει «είναι αυτονόητο πως ο συγγραφέας δεν είναι αντικειμενικός παρατηρητής, η ιδεολογία, ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη σχέση μας με την πραγματικότητα που ζούμε καθοριζόμενη από συνειδητούς και ασυνείδητους παράγοντες είναι ούτως ή άλλως πανταχού παρούσα σε κάθε μας σκέψη και δραστηριότητα. Ξεκαθαρίζοντας τους λογαριασμούς με την υποκριτική ή στην καλύτερη περίπτωση, απατηλή πρόθεση αντικειμενικότητας αυτό που επιχειρείται είναι η σιωπηρή αποστασιοποίηση ούτως ώστε να περιορίζονται κρίσεις και συμπεράσματα τα οποία θα προέκυπταν από την προσωπική ιδιαίτερη ιδεολογικοπολιτική τοποθέτηση στο χώρο της Αριστεράς». Νομίζω ότι όντως έτσι γίνονται τα πράγματα δεν υπάρχει γενικά και αφηρημένα αντικειμενική ιστορία όπως μας μάθαιναν παλιά στα σχολεία. Θεωρώ πως η αποστασιοποίηση, παράλληλα με την υποκειμενική, ιδεολογική ματιά είναι μια ασταθής, εύθραυστη ισορροπία, αλλά είναι και η επιδιωκόμενη ισορροπία».

Τζέλα Αλιπράντη