«Πώς θα εμποδίσετε τον οποιονδήποτε προβοκάτορα στρατοκράτην μέλος της Χούντας (…) κατονομάζοντα εις ένα χαρτί 5 ή 10.000 ονόματα, πώς θα τον εμποδίσετε να συγκλονίση μίαν νύκτα την χώραν με ομαδικάς συλλήψεις;»
Το ερώτημα απηύθυνε προς την κυβέρνηση Γεώργιου Παπανδρέου ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΕΔΑ, Ηλίας Ηλιού, στις 24 Ιουνίου 1965. Αναφερόταν στον αντισυνταγματάρχη του πυροβολικού Γεώργιο Παπαδόπουλο, μετά την κατάρρευση της σκευωρίας που εξυφάνθηκε σε βάρος της Αριστεράς, με το διαβόητο «σαμποτάζ του Έβρου».
Επρόκειτο για μια υπόθεση που επί μέρες είχε συνταράξει τη χώρα, σε μια περίοδο κρίσιμη και ενώ στο παρασκήνιο είχαν δρομολογηθεί διαδικασίες πραξικοπηματικής αποπομπής της εκλεγμένης, μόλις πριν δεκαέξι μήνες με το 53%, κυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου. Πρωταγωνιστής υπήρξε ο Παπαδόπουλος, διοικητής τότε της 117 Μοίρας Πεδινού Πυροβολικού που έδρευε στην Ορεστιάδα.
Απαντώντας στις επιπλήξεις των προϊσταμένων του στρατηγών, για την ακινητοποίηση στρατιωτικών οχημάτων της μονάδας του, ο αντισυνταγματάρχης, υπαινίχθηκε μεταξύ άλλων και «σαμποτάζ», χωρίς να παραθέτει περισσότερα στοιχεία. Εντούτοις, το πρωί της 11ης Ιουνίου 1965, πριν ακόμη η έκθεσή του αποσταλεί στους προϊσταμένους του, εφημερίδες της Δεξιάς («Ακρόπολις», «Εθνικός Κήρυξ» και «Ελληνικός Βορράς») κυκλοφόρησαν με πρωτοσέλιδη την «είδηση» του «σαμποτάζ» σε οχήματα του στρατού, που πραγματοποίησαν αριστεροί στρατιώτες. Ο «Ελληνικός Βορράς», μάλιστα, έκανε λόγο και για ζάχαρη που ρίχτηκε στους κινητήρες τεθωρακισμένων.
Τα δημοσιεύματα και η έκθεση Παπαδόπουλου συνοδεύτηκαν από τη σύλληψη τριών στρατιωτών, οι δύο από τους οποίους προέρχονταν από οικογένειες αριστερές, οι οποίοι, όπως αποκαλύφθηκε πολύ σύντομα, «ομολόγησαν» την ενοχή τους κατόπιν σκληρών βασανιστηρίων. Ακολούθησαν και άλλες συλλήψεις στρατιωτών, αλλά και ιδιωτών στην Ορεστιάδα, τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα. Οι περισσότεροι από τους συλληφθέντες ιδιώτες ήταν συγγενείς των κατηγορούμενων στρατιωτών.
Ο ίδιος ο Παπαδόπουλος, όπως και ο δεξιός τύπος, έκαναν λόγο για συνωμοτικό σχέδιο το οποίο κατευθυνόταν όχι απλώς από την ΕΔΑ –τη νόμιμη πολιτική έκφραση της Αριστεράς- αλλά από το παράνομο ΚΚΕ.
Μέσα σε ελάχιστες μέρες η σκευωρία κατέρρευσε. Η σχετική επίσημη έρευνα των στρατιωτικών αρχών απέδειξε πως καμιά συνωμοσία δεν υπήρξε και όλα ξεκίνησαν από ένα «στημένο» γεγονός: υπαξιωματικός της μονάδας ζήτησε από αριστερό στρατιώτη να του δείξει πώς μπορεί να προκληθεί βραχυκύκλωμα σε στρατιωτικό όχημα. Τη στιγμή που ο στρατιώτης επιχειρούσε το βραχυκύκλωμα, αξιωματικοί που παρακολουθούσαν κρυφά τη διενέργειά του τον συνέλαβαν. Κατέρρευσε, επίσης, η αναφορά στη ζάχαρη στους κινητήρες τεθωρακισμένων, με επίσημη διάψευση από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.
Η υπόθεση του «σαμποτάζ του Έβρου» δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Ήδη από τον Φεβρουάριο 1965 η κυβέρνηση Παπανδρέου είχε δώσει εντολή για τη διερεύνηση της ανάμειξης στρατιωτικών στο «Σχέδιο Περικλής», με το οποίο συντελέστηκε η εκτεταμένη βία και νοθεία στις εκλογές του 1961. Λίγες μέρες πριν ξεσπάσει η υπόθεση του Έβρου, είχε αποκαλυφθεί η ύπαρξη κίνησης φιλοκυβερνητικών αξιωματικών –του ΑΣΠΙΔΑ- σε μια καλοστημένη απόπειρα της Δεξιάς και των κύκλων της πολιτικής ανωμαλίας να δημιουργήσουν αντίβαρο στην υπόθεση του «Σχεδίου Περικλής» και να εκθέσουν την κυβέρνηση, εμφανίζοντας ως πολιτικό ηγέτη του ΑΣΠΙΔΑ τον γιο του πρωθυπουργού, Ανδρέα Παπανδρέου.
Δεν αποδείχθηκε πως η προβοκάτσια του Έβρου εντασσόταν σε κάποιο συνολικότερο σχέδιο, όσο και το εξυπηρετούσε, αν δεν αποκαλυπτόταν τόσο γρήγορα. Επρόκειτο για προσωπική πρωτοβουλία του ίδιου του Παπαδόπουλου, ο οποίος κάθε άλλο παρά τυχαίος ήταν.
Ενταγμένος, από τη δεκαετία του 1940, στον ΙΔΕΑ, την αντικομμουνιστική οργάνωση που δρούσε στους κόλπους των ενόπλων δυνάμεων, το 1957 είχε πάρει δυσμενή μετάθεση στο Κιλκίς, μετά την αποκάλυψη της συνωμοτικής του δραστηριότητας. Εντούτοις, αμέσως μετά την εκλογική επιτυχία της ΕΔΑ, το 1958, επανέρχεται στην Αθήνα και εντάσσεται στο κεντρικό επιτελείο αντικομμουνιστικής δράσης, επικεφαλής του οποίου ήταν ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής. Υπήρξε, έτσι, ένας από τους βασικούς συντελεστές του «Σχεδίου Περικλής» στις εκλογές του 1961.
Η κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου τον μετέθεσε στην Ορεστιάδα. Μετά από την αποκάλυψη της προβοκάτσιας του Ιουνίου 1965 επρόκειτο να δικαστεί, αλλά η στρατιωτική δικαιοσύνη τον απήλλαξε πριν τη δίκη, τον Νοέμβριο 1965. Κυβέρνηση των αποστατών, πια, μετά από το βασιλικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, και ο Παπαδόπουλος θα επιστρέψει στην Αθήνα, εντασσόμενος στην ΚΥΠ.
Στις 21 Απριλίου 1967 θα είναι αυτός ο ίδιος που θα επαληθεύσει εμπράκτως το υποθετικό ερώτημα του Ηλιού.
*Δημοσιεύτηκε στο 7ο φύλλο της εφημερίδας "Έξοδος 133" στις 10 Ιουνίου 2016.