Την αφορμή την έδωσε η λιποθυμία ενός εργαζόμενου στο Κεντρικό Ταχυδρομείο της Αθήνας. Είχε προηγηθεί ο μαύρος χειμώνας του 1941-42, με τις δεκάδες χιλιάδες των νεκρών από πείνα, αλλά και με τη συγκρότηση ενός εκτεταμένου δικτύου κοινωνικής αλληλεγγύης στο οποίο πρωτοστατούσαν οι εαμικές οργανώσεις: η Εθνική Αλληλεγγύη, το Εργατικό ΕΑΜ και η Κεντρική Πανυπαλληλική Επιτροπή.
Η λιποθυμία του εργαζόμενου προκάλεσε αναστάτωση και οι συνάδελφοί του διέκοψαν την εργασία τους. Το αίτημα παροχής συσσιτίων για τους ίδιους και τις οικογένειές τους έγινε κοινό για όλους τους υπαλλήλους των δημοσίων υπηρεσιών της πρωτεύουσας και του Πειραιά, και με την καθοδήγηση της παράνομης Κεντρικής Πανυπαλληλικής Επιτροπής κηρύχθηκε γενική δημοσιοϋπαλληλική απεργία.
Σαστισμένη η κυβέρνηση των δωσιλόγων επιχείρησε να τρομοκρατήσει τους απεργούς, με δηλώσεις του ίδιου του πρωθυπουργού Γεώργιου Τσολάκογλου: "Η απεργία των θα μας δώση την αφορμήν να εξυγιάνωμεν την υπαλληλικήν τάξιν, να περιορίσωμεν τον αριθμόν των υπαλλήλων δια να αμείβωνται καλύτερον οι φιλόπονοι […] και οι φιλότιμοι".
Μάταιος κόπος! Η απεργία συνεχίστηκε, νεκρώνοντας κάθε λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών, επί δέκα μέρες. Έληξε μόνο όταν εγκρίθηκε η σταθερή παροχή συσσιτίων. Και έδωσε το έναυσμα για ένα κύμα απεργιακών αγώνων σε όλους σχεδόν τους κλάδους των εργαζομένων, καθώς και για την αναβάθμιση του κινήματος κοινωνικής αλληλεγγύης με την ίδρυση δεκάδων και εκαντοντάδων συνεταιρισμών εργαζομένων σε όλη τη χώρα.
Ήταν η πρώτη μεγάλη απεργία στην κατεχόμενη Ευρώπη. Το μαζικό κίνημα των ελλήνων εργαζομένων αποτέλεσε μια ιδιαιτερότητα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο: στην Ελλάδα η Αντίσταση δεν περιορίστηκε σε κάποια επιμέρους σαμποτάζ ή σε μικρής κλίμακας ένοπλες συγκρούσεις. Εκτός από ένα ισχυρό ένοπλο κίνημα (εφάμιλο του επίσης ισχυρού αντάρτικου της γειτονικής Γιουγκοσλαβίας), η ελληνική Αντίσταση εκφράστηκε και με ισχυρό μαζικό κίνημα στις πόλεις και τα χωριά. Προσδίδοντας στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα χαρακτηριστικά κοινωνικής επανάστασης.