του Γιώργου Αλεξάτου
Συμπληρώνονται σήμερα 72 χρόνια από τη μέρα που πραγματοποιούνταν μία από τις πιο μεγάλες αντιστασιακές ενέργειες στην κατεχόμενη Αθήνα. Πρόκειται για την ανατίναξη των γραφείων της Εθνικής Σοσιαλιστικής Πατριωτικής Οργάνωσης (ΕΣΠΟ) από μια μικρή ομάδα αγωνιστών της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιζόμενων Νέων (ΠΕΑΝ), που είχε σημαντικές συνέπειες τόσο στην περαιτέρω ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος όσο και στη ματαίωση των σχεδίων συγκρότησης ελληνικού στρατιωτικού σώματος για τη συμμετοχή του στον πόλεμο κατά της ΕΣΣΔ.
Η ΕΣΠΟ είχε ιδρυθεί με σκοπό τη δημιουργία μαζικού εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, καθώς είχαν αποτύχει ανάλογες προσπάθειες κατά τη δεκαετία του ’30, από το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα του Γεωργίου Μερκούρη, την οργάνωση Εθνική Ένωσις Ελλάς, την Οργάνωση Εθνικού Κυρίαρχου Κράτους κ.ά. Έχοντας την αμέριστη βοήθεια των γερμανών κατακτητών, η ΕΣΠΟ ανέλαβε και τη στρατολόγηση εθελοντών για τη συγκρότηση «Ελληνικής Λεγεώνας» και την αποστολή της στο ανατολικό Μέτωπο.
Η ΠΕΑΝ, που αποτελούνταν από νέους δημοκρατικού και σοσιαλδημοκρατικού πολιτικού προσανατολισμού, ανέθεσε το έργο της ανατίναξης των γραφείων της ναζιστικής οργάνωσης σε βασικά της στελέχη. Στον ηγέτη της, αξιωματικό Κώστα Περρίκο, τον τεχνικό τηλεπικοινωνιών Αντώνη Μυτιληναίο, τον φοιτητή της Νομικής Σπύρο Γαλάτη και τη δασκάλα Ιουλία Μπίμπα.
Για την πραγματοποίηση της ενέργειας επιλέχτηκε μέρα Κυριακή, ώστε να είναι άδεια από κόσμο τα άλλα γραφεία (δικηγορικά κυρίως) που στεγάζονταν στο κτίριο της γωνίας Πατησίων και Γλάδστωνος, όπου έδρευε η ΕΣΠΟ.
Η ανατίναξη έγινε στις 12 το μεσημέρι και είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή των γραφείων της ναζιστικής οργάνωσης, μέσα στα οποία βρήκε τον θάνατο ή τραυματίστηκε ανεξακρίβωτος αριθμός ελλήνων και γερμανών ναζιστών. Μεταξύ των τραυματιών ήταν και ο αρχηγός της ΕΣΠΟ γιατρός Σπύρος Στεροδήμος, που πέθανε μετά από λίγες μέρες.
Οι τέσσερις αγωνιστές διέφυγαν, για να συλληφθούν στις 11 Νοεμβρίου 1942, δύο μήνες αργότερα, από προδοσία του υπενωμοτάρχη της χωροφυλακής Πολύκαρπου Νταλιάνη, εκτός από τον Μυτιληναίο που φυγαδεύτηκε στη Μέση Ανατολή. Ο Περρίκος εκτελέστηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1943, ενώ η Μπίμπα αποκεφαλίστηκε με τσεκούρι σε γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Σε ανάλογο στρατόπεδο μεταφέρθηκε και ο Γαλάτης που κατόρθωσε να επιζήσει. Ο προδότης Νταλιάνης εκτελέστηκε από αγωνιστές της Αντίστασης.
Η ανατίναξη της ΕΣΠΟ είχε ως συνέπεια την ακύρωση της συγκρότησης ελληνικού σώματος για το ανατολικό Μέτωπο, αλλά και την ανακοπή της προσέλευσης νέων μελών στις ναζιστικές οργανώσεις. Οι οργανώσεις αυτές θα μείνουν άμαζες και περιθωριακές, ενώ η συνεργασία με τους κατακτητές θα εκφραστεί κυρίως από σχηματισμούς που απέφευγαν να δηλώσουν ανοιχτά ναζιστικό προσανατολισμό.