Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Η Αυγή" τον Αύγουστο 2013
Η μεσοπολεμική Ελλάδα των πολιτειακών μεταβολών, των στρατιωτικών κινημάτων και των δικτατοριών, υπήρξε συνάμα και μια χώρα όπου ο φασισμός δεν μπόρεσε να περάσει. Αν, βέβαια, συμφωνήσουμε ότι τα καθεστώτα έκτακτης ανάγκης που επιβλήθηκαν δεν απέκτησαν χαρακτηριστικά που θα τα προσδιόριζαν ως φασιστικά, με κύριο τη στήριξη σε μαζικό, εθνικιστικό, αντεργατικό και αντιδημοκρατικό κίνημα
Η μεσοπολεμική Ελλάδα των πολιτειακών μεταβολών, των στρατιωτικών κινημάτων και των δικτατοριών, υπήρξε συνάμα και μια χώρα όπου ο φασισμός δεν μπόρεσε να περάσει. Αν, βέβαια, συμφωνήσουμε ότι τα καθεστώτα έκτακτης ανάγκης που επιβλήθηκαν δεν απέκτησαν χαρακτηριστικά που θα τα προσδιόριζαν ως φασιστικά, με κύριο τη στήριξη σε μαζικό, εθνικιστικό, αντεργατικό και αντιδημοκρατικό κίνημα
Ο Γιώργος Αλεξάτος, μελετητής της Νεότερης και Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας και συγγραφέας πολλών βιβλίων (ενδεικτικά αναφέρουμε "Η εργατική τάξη στην Ελλάδα - Από την πρώτη συγκρότηση στους ταξικούς αγώνες του Μεσοπολέμου", 1997, "Το τραγούδι των ηττημένων - Κοινωνικές αντιθέσεις και λαϊκό τραγούδι στη μεταπολεμική Ελλάδα", 2006, "Ιστορικό λεξικό του ελληνικού εργατικού κινήματος" (γ΄ έκδοση 2012) ετοιμάζει αυτή την περίοδο μια μελέτη για την ιστορία της άκρας Δεξιάς στην Ελλάδα, με τίτλο "Ελλαδέμποροι και εθνοκάπηλοι - Επισκόπηση της ιστορίας της άκρας Δεξιάς και του φασισμού στην Ελλάδα", που αναμένεται να κυκλοφορήσει τον Νοέμβριο. Από αυτή τη μελέτη η Αυγή προδημοσίευσε ένα απόσπασμα για τη δράση της οργάνωσης ΕΕΕ.
Του Γιώργου Αλεξάτου
Παρά την εμφάνιση πολυάριθμων οργανώσεων φασιστικού προσανατολισμού, καμία δεν ξεπέρασε τα όρια που θα της επέτρεπαν να διαδραματίσει βαρύνοντα πολιτικό ρόλο. Η αδυναμία άρθρωσης ενός πειστικού εθνικιστικού λόγου, μετά από τη μικρασιατική τραγωδία, ο βαθύς λαϊκός δημοκρατισμός και η διαμόρφωση ενός άτυπου κοινωνικού συνασπισμού εργατικής τάξης και μικροϊδιοκτητικών στρωμάτων της πόλης και της υπαίθρου, που εκφραζόταν ακόμα και με κοινές παλλαϊκές κινητοποιήσεις και εκδηλώσεις αλληλεγγύης (κλείσιμο των καταστημάτων για συμπαράσταση σε απεργούς εργάτες κ.λπ.), δεν συνιστούσαν κατάλληλο έδαφος για την ευδοκίμηση των φασιστικών εγχειρημάτων.
Εντούτοις, υπήρξε μία οργάνωση, η οποία, στα 1931-34, παρουσιάζει ενδιαφέρον. Πρόκειται για την Εθνική Ένωση "Ελλάς" (ΕΕΕ), που ιδρύθηκε το 1927 στη Θεσσαλονίκη, κυρίως από μικροϊδιοκτήτες πρόσφυγες. Τυπική φιγούρα ήταν ο ηγέτης της Γεώργιος Κοσμίδης, Κωνσταντινουπολίτης έμπορος, που είχε ανοίξει ραφείο στη Θεσσαλονίκη. Σε μια πόλη με ισχυρή εβραϊκή κοινότητα, μέρος της οποίας ασχολούνταν παραδοσιακά με το εμπόριο, είναι προφανείς οι λόγοι του αντιεβραϊκού προσανατολισμού μιας οργάνωσης που αποτελούνταν, κυρίως, από νεοεγκατεστημένους ανταγωνιστές.
Επιπλέον, η Θεσσαλονίκη αποτελούσε κέντρο του εργατικού κινήματος, εξαιτίας της παράδοσης που διαμόρφωσε η Φεντερασιόν (η σοσιαλιστική πολιτικο-συνδικαλιστική οργάνωση των Ισραηλιτών στα 1909-18) και της μαζικής παρουσίας των καπνεργατών, πρωτοπόρων στους αγώνες της εποχής. Η αντιμετώπιση της μεγάλης επιρροής του ΚΚΕ στο προλεταριάτο της πόλης ήταν ο άλλος βασικός στόχος της οργάνωσης.
Η ΕΕΕ εξασφάλισε πολιτική και οικονομική υποστήριξη από βενιζελικούς παράγοντες (Στυλιανός Γονατάς κ.ά.), καθώς οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης ήταν σταθεροί αντίπαλοι του βενιζελισμού. Άλλωστε, δεν εμφανιζόταν ως φασιστική πολιτική οργάνωση, αλλά ως κίνηση "εθνικής αφύπνισης" και "αλληλοβοήθειας". Με 3.000 μέλη το 1931, τον επόμενο χρόνο έφτασε τα 7.000. Αιτία της οργανωτικής της εκτίναξης ήταν η αίγλη που απέκτησε μεταξύ των φασιστών, μετά την πυρπόληση, τη νύχτα της 29ης Ιουνίου 1931, του αποτελούμενου από φτωχικά παραπήγματα εργατικού εβραϊκού συνοικισμού Κάμπελ, και τη δολοφονία του Λεόν Βιντάλ και του Παναγιώτη Παππά, ο οποίος προσπάθησε να βοηθήσει τους Εβραίους.
Σ΄ αυτές τις τρομοκρατικές ενέργειες συμμετείχαν εκατοντάδες εξαθλιωμένοι πρόσφυγες, που απέδιδαν τα δεινά τους στον ανταγωνισμό των Εβραίων εργατών, οι οποίοι, εκτός από "ξένοι" (σε μια πόλη όπου οι πρόγονοί τους ζούσαν επί αιώνες, ενώ οι Μικρασιάτες και Πόντιοι είχαν εγκατασταθεί μόλις πρόσφατα), ήταν και κομμουνιστές. Το προσφυγικό προλεταριάτο παρέμενε ακόμα φανατικά προσδεμένο στον βενιζελισμό. H μεταστροφή μεγάλου τμήματός του προς το ΚΚΕ θα συντελεστεί με τη ραγδαία ανάπτυξη των εργατικών αγώνων τα αμέσως επόμενα χρόνια.
Το δυναμικό τμήμα της ΕΕΕ, συγκροτημένο ως παραστρατιωτικός σχηματισμός με κρανοφόρα μέλη ("χαλυβδόκρανοι"), πραγματοποιούσε συχνά επιθέσεις εναντίον συνδικαλιστικών οργανώσεων και απεργών, συνήθως σε συνεργασία με την αστυνομία. Σε συμπλοκή χαλυβδόκρανων με κομμουνιστές, στις 20 Αυγούστου 1932, δολοφονήθηκε ο εργάτης Χαρίτων Στραμπουλίδης.
Στις 24-25 Ιουνίου 1933 1.500 "τριεψιλίτες" και άλλοι εθνικιστές πραγματοποίησαν κάθοδο στην Αθήνα, αντιγράφοντας τη φασιστική "πορεία προς τη Ρώμη" του 1922, αν και όχι, βέβαια, με στόχο την κατάληψη της εξουσίας. Την κάθοδο συνόδευσαν εκτεταμένα επεισόδια, καθώς οι μιμητές του Μουσολίνι βρέθηκαν αντιμέτωποι με δυνάμεις της Αριστεράς. Στα επεισόδια αυτά σκοτώθηκε ο κομμουνιστής λιμενεργάτης Ανάργυρος Πικραμένος. Επρόκειτο για την τελευταία εκδήλωση κατά την οποία η ΕΕΕ είχε την πλήρη συμπαράσταση του κρατικού μηχανισμού. Η απόφαση μετασχηματισμού της σε εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα θα οδηγήσει σε ρήξη με τους πολιτικούς παράγοντες που τη στήριζαν. Έχοντας επεκτείνει τη δράση της και στα Γιάννενα, την Πάτρα, την Αθήνα και τον Πειραιά, συμμετείχε στις δημοτικές εκλογές του 1934 με περιορισμένη επιτυχία, ενώ στις βουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου 1936 δεν θα συγκεντρώσει παρά 505 ψήφους (0,04%). Η απομάκρυνση των χιλιάδων μελών της θα είναι, κυρίως, συνέπεια της διακοπής των ποικίλων ωφελημάτων που τους εξασφάλιζαν οι σχέσεις της με τα κέντρα εξουσίας.
Με την επιβολή της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου θα διαλυθεί, για να ανασυσταθεί το 1941. Μεταξύ των στελεχών της, που θα δραστηριοποιηθούν ως συνεργάτες των κατακτητών αυτή τη φορά, θα είναι και ο γερμανοντυμένος αρχιδήμιος του λαού της Μακεδονίας Γεώργιος Πούλος.